Budowa geologiczna Najstarszą częścią Ameryki Południowej jest prekambryjska platforma południowoamer., obejmująca pn.-wsch. i środk. część kontynentu; stanowi ona fragment dawnego lądu Gondwany, wykazuje wiele wspólnych cech z platformą afryk., od której została oddzielona w mezozoiku. Fundament platformy zbud. z prekambryjskich skał metamorficznych i magmowych (głębinowych i wylewnych), sfałdowanych w kilku orogenezach prekambryjskich, a następnie zrównanych (zdenudowanych) odsłania się na powierzchni na tarczach: gujańskiej, środkowobrazyl., wschodniobrazyl. i urugwajskiej; rozdzielające te tarcze niecki: Amazonki, Paranaíba, São Francisco i Parany są wypełnione osadami paleozoiczno-kenozoicznymi stanowiącymi pokrywę platformową. W Patagonii odsłaniają się izolowane i zniszczone części łańcucha górskiego powstałego w orogenezie hercyńskiej, zbud. ze skał prekambru i paleozoiku. Na większej części obszaru Patagonii zdenudowane łańcuchy Hercynidów są pokryte pokrywą osadów karbońsko-permskich (wśród których występują osady lodowcowe) i mezozoiczno-kenozoicznych, z którymi tworzą platformę paleozoiczną. Na zach. Ameryki Południowej do platform prekambryjskiej i paleozoicznej przyrastają Andy — góry powstałe w orogenezie alp., sfałdowane ostatecznie w trzeciorzędzie. Połączenie Ameryki Południowej z Ameryką Północną nastąpiło w końcu trzeciorzędu. Główne bogactwa naturalne: rudy żelaza, cynku i ołowiu, manganu, cyny, antymonu, molibdenu, uranu, boksyty, diamenty, beryl, siarka, ropa naftowa.
Klimat Ameryka Południowa jest położona we wszystkich strefach klim.: od klimatów równikowych w części pn. kontynentu, przez zwrotnikowe, podzwrotnikowe, umiarkowane, do strefy klimatów okołobiegunowych na krańcach pd.; w Andach, ze względu na znaczne wyniesienie, panuje chłodny klimat górski z wyraźnie wykształconą piętrowością: pn. część Ameryki Południowej odznacza się wysokimi temperaturami w ciągu całego roku (na Niz. Amazonki 24-27°C) i obfitymi opadami (na Niz. Amazonki średnia roczna suma opadów dochodzi do 4000 mm, na zach. stokach Kordyliery Zach. w Kolumbii — do 7000 mm); najsuchszymi obszarami są zach. stoki w środk. części Andów (pustynia Atakama — do ok. 50 mm); na pd. krańcach kontynentu (Ziemia Ognista) średnie temperatury miesięczne wahają się od 0 do 10°C.
Stosunki wodne Główny dział wód Ameryki Południowej tworzą Andy. Około 85% powierzchni Ameryki Południowej należy do zlewiska O. Atlantyckiego, obejmującego 3 duże systemy rzeczne — Amazonki (druga pod względem długości i największa pod względem powierzchni dorzecza i zasobności w wodę rzeka na Ziemi), La Platy (będącej lejkowatym ujściem rz. Parana i Urugwaj) i Orinoko, oraz liczne inne rzeki, m.in.: São Francisco, Colorado, Negro, Chubut; do M. Karaibskiego uchodzi rz. Magdalena. Tylko ok. 7% powierzchni Ameryki Południowej należy do zlewiska O. Spokojnego (krótkie, bystre rzeki spływające z zach. Andów, m.in.: Loa, Bío Bío); ok. 8% pow. zajmują obszary bezodpływowe. Do najważniejszych jezior należą jez. lagunowe Maracaibo (na pn.), Patos i Mirim (na wsch.), jeziora pochodzenia tektonicznego: Titicaca i Poopó (Andy Środk.), jeziora polodowcowe lub pochodzenia lodowcowo-tektonicznego: Buenos Aires, San Martín, Viedma, Argentino (Andy Pd.).
(…)
… te graniczą z obszarami o roślinności bardziej kserofitycznej; na obrzeżach Niziny Orinoko panują lasy zrzucające liście w porze suchej, a w centrum — sawanny (llanos); wnętrze Wyż. Brazylijskiej oraz Mato Grosso i Gran Chaco zajmują również lasy suche (gł. kolczaste lasy okresowo bezlistne, w pn.-wsch. Brazylii zw. caatinga), a także sawanny (campos cerrados) i kserofityczne zarośla; w wilgotnej pd. części…
….) i araukariami; na Wyż. Patagońskiej występują suche stepy i półpustynie; pd. krańce Ziemi Ognistej pokrywa tundra subantarktyczna. Z Ameryki Południowej pochodzi wiele roślin użytkowych, m.in.: ziemniak, tytoń, kakaowiec, ananas, papryka, pomidor.
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)