Budowa geologiczna Niemal w całości Afryka stanowi platformę prekambryjską, zw. platformą afryk., której podłoże jest zbud. z prekambryjskich skał metamorficznych i magmowych (głębinowych i wylewnych) sfałdowanych, a następnie zdenudowanych. Na podłożu spoczywa pokrywa platformowa składająca się z osadów kambryjsko-plejstoceńskich, o grub. od kilkuset do kilku tysięcy m (miejscami do 7-9 tys. m). Zdenudowane skały podłoża odsłaniają się jako tarcze zach. Sahary i zach. Sudanu (m.in. masywy: Ahaggar, Tibesti) oraz tarcze środk. i południowej Afryki (m.in. masywy w Kamerunie, Tanzanii, Rodezji, Katandze). Na zapadniętych częściach podłoża prekambryjskiego utworzyły się niecki wypełnione szczególnie grubymi seriami pokrywy osadowej, np. niecka Río de Oro, Tindufu, senegalska, alg., libijska, nigeryjska, kongijska. Na pn. i zach. z platformą prekambryjską jest zrośnięty łańcuch górski Ar-Rifu, Atlasu Tellskiego, Wysokiego, Saharyjskiego i Wyż. Szottów, ostatecznie uformowany w orogenezie alp., oraz łańcuch Antyatlasu powstały w orogenezie hercyńskiej, na pd. — hercyński łańcuch G. Przylądkowych. Platforma afryk. jest porozcinana uskokami, które rozdzielają pasma górskie (np. uskok Agadiru, między Atlasem Wysokim i Antyatlasem), ograniczają głębokie niecki (np. nieckę zach. Madagaskaru) lub tworzą system wielkich rowów tektonicznych (ryft) i zrębów w środk. i wschodniej Afryce (rów M. Martwego i M. Czerwonego, rowy wielkich jezior, np. Rudolfa, Alberta, Niasa). Rowy te powstały w trzeciorzędzie; są z nimi związane potężne wylewy law (Wyż. Abisyńska, wulkany: Kenia, Kilimandżaro, Meru i in.). Aż do triasu Afryka, wraz z Ameryką Pd., a do kredy z Australią, Płw. Indyjskim i Arabskim, tworzyła ląd Gondwana. Główne bogactwa naturalne: złoto i diamenty, platyna, rudy cyny, manganu, miedzi, uranu, cynku i ołowiu, kobaltu, tytanu, żelaza, boksyty, magnezyt, fosforyty, chromit, węgiel kam. i ropa naftowa.
Klimat Położenie Afryki po obu stronach równika powoduje wyraźną symetrię w rozkładzie stref klim.; środk. część kontynentu obejmuje strefa klimatów równikowych, od klimatu równikowego wilgotnego (opady całoroczne) do podrównikowego suchego (krótka pora deszczowa i długa pora sucha); szczególnie dużą wilgotnością odznacza się wybrzeże Zat. Gwinejskiej (roczna suma opadów ponad 3000 mm, na pd.-zach. stokach Kamerunu — ponad 9000 mm). Wraz ze wzrostem szer. geogr. roczna suma opadów znacznie maleje. Najmniej opadów występuje w strefach klimatów zwrotnikowych, gł. na obszarze pustyń (średnie roczne sumy opadów nie przekraczają 200 mm); na półkuli pn. strefa pustyń (Sahara) obejmuje szeroki pas od O. Atlantyckiego do M. Czerwonego, na półkuli pd. — tylko zach. część kontynentu (Namib, Karru, częściowo Kalahari), natomiast część wsch. leżąca w zasięgu pd.-wsch. pasatu ma klimat bardziej wilgotny; na znacznych obszarach Sahary roczna suma opadów nie przekracza 20 mm, w pustyni Namib — 15 mm; wnętrze Sahary i wybrzeże M. Czerwonego są jednymi z najgorętszych obszarów kuli ziemskiej (średnie temp. w lipcu przekraczają 35°C, maksima dobowe 50°C). Północne i pd. krańce Afryki mają klimat podzwrotnikowy mor. z gorącym, suchym latem i łagodną, deszczową zimą (opady ponad 500 mm, w Atlasie — 1000 mm).
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)