Zmiana znaczenia Europy Środkowo-Wschodniej w handlu światowym i polskim handlu zagranicznym
Europa Środkowo-Wschodnia, zgodnie ze stosowanym przez ONZ podziałem świata obejmuje: Białoruś, Bułgarię, Czechy, Estonię, Litwę, Łotwę, Mołdawię, Polskę, Rosję, Rumunię, Słowację, Ukrainę i Węgry.
Udział poszczególnych krajów w handlu zagranicznym państw Europy Środkowo-Wschodniej znacząco zmienił się w ciągu ostatnich lat. Zjawisko to można zaobserwować również na przykładzie Polski. O kierunku orientacji handlowej wielokrotnie nie decydowały prawa ekonomiczne lecz czynniki polityczne.
Półautarkiczny rozwój realizowany przez te państwa po II wojnie światowej w oderwaniu od gospodarki światowej doprowadził do obecnej ekonomiczno-technologicznej ich marginalizacji. Zachód od końca lat czterdziestych realizował strategię wobec państw Wschodu szeroko wykorzystującą ekonomiczne instrumenty w postaci embarg na dostawy towarów i technologii o bezpośrednim zastosowaniu wojskowym oraz tych, które można zastosować w sferze cywilnej blokady technologicznej, stosowanej indywidualnie i zbiorowo klauzuli największego uprzywilejowania.
Fakt stosowania przez kraje wysokorozwinięte instrumentów dyskryminacji ekonomicznej, w połączeniu z ograniczoną zdolnością do generowania postępu technicznego przez system gospodarczy byłych państw socjalistycznych, przyczynił się do utrzymania znaczącej luki technologicznej co wpłynęło na ograniczenie znaczenia gospodarek Europy Środkowo-Wschodniej w gospodarce światowej. Z tego między innymi powodu nie zostały one objęte na przełomie lat 70 i 80 rewolucją mikroelektroniczną i informatyczną, co na długie lata ustawiło je w niekorzystnej sytuacji w międzynarodowym podziale pracy.
W okresie zimnej wojny osiągnięcie parytetu militarnego przez państwa tzw. obozu socjalistycznego w stosunku do potencjału państw zachodnich musiało być okupione niepomiernym uszczupleniem zdolności rozwojowych cywilnych gałęzi gospodarki. Wynikało to przede wszystkim stąd, że parytet wojskowy był utrzymywany w warunkach cztero- bądź pięciokrotnie niższego ogólnego potencjału ekonomicznego w krajach Układu Warszawskiego w porównaniu do potencjału państw NATO. W związku z tym, szczególnie w ostatnich dwudziestu latach spadało znaczenie państw RWPG w eksporcie dóbr zaawansowanych technologicznie.
Tabela 4. Udział państw RWPG w światowym eksporcie dóbr zaawansowanych technologicznie w latach 1965, 1975 i 1990
Państwo eksporter
Udział (w %)
1965
1975
1990
Bułgaria
Czechosłowacja
Polska
Rumunia
Węgry
ZSRR
-
2,8
1,7
-
(…)
… uczestnictwem w porozumieniu CEFTA, a wiadomo, że są to ogromne rynki, pod względem potencjalnej chłonności nieporównywalne z krajami CEFTA.
E. Haliżak - Współpraca gospodarcza w postzimnowojennej Europie, „Sprawy Międzynarodowe” 1993, nr 4.
M. Porczyński, P. Wieczorek - Dywidenda rozbrojeniowa w procesie transformacji systemowej, „Sprawy Międzynarodowe” 1993, nr 1.
Income per head, „The Economist” 11.03.1995r…
… bazowym
e - cenowa elastyczność popytu na eksport (import), e<0
t0 - stawka celna przed obniżką cła
t1 - stawka celne po obniżce cła
W wyniku obliczeń zauważymy, że liberalizacja ceł wg harmonogramu CEFTA doprowadzi do deficytu w polskim handlu zagranicznym (wysoce wzrośnie import natomiast wzrost eksportu będzie niewielki). Wystąpi to mimo symetrycznej liberalizacji, mimo że w roku bazowym wielkość…
… i 1990
Państwo eksporter
Udział (w %)
1965
1975
1990
Bułgaria
Czechosłowacja
Polska
Rumunia
Węgry
ZSRR
-
2,8
1,7
-
1,1
3,7
0,76
1,55
1,63
0,56
0,94
2,33
0,18
0,41
0,32
0,11
0,27
1,48
Źródło: E. Haliżak - Współpraca gospodarcza w postzimnowojennej Europie, „Sprawy Międzynarodowe” 1993, nr 4.
Marginalizacja gospodarek państw Europy Środkowo-Wschodniej pod względem eksportu wysoce nowoczesnych dóbr…
… lat osiemdziesiątych kraj ten poziomem eksportu przewyższał Polskę.
Różnic między krajami regionu należy doszukiwać się w szybszym dostosowaniu państw takich jak Czechy, Słowacja, Polska, Węgry do nowych warunków gospodarczych, a więc i w handlu zagranicznym. Należy tu wspomnieć o liberalizacji handlu zagranicznego, wewnętrznej wymienialności walut, czy też o członkostwie w organizacjach międzynarodowych (MFW, GATT…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)