Słownictwo
Zmiany zasobu leksykalnego:
ILOŚCIOWE (zmiany liczby słów w poszczególnych okresach rozwoju języka: wychodzenie z życia pewnych wyrazów (wyrazy przestarzale-archaizmy); pojawianie się nowych jednostek leksykalnych na gruncie rodzimym (neologizmy słowotwórcze, neofrazeologizmy); uzupełnienia zasobu słownego przez zapożyczanie wyrazów i związków frazeologicznych).
JAKOSCIOWE (zmiany znaczeniowe jednostek leksykalnych; dodawania nowych znaczeń (neosemantyzacja); zmiany różnicowania funkcjonalnego wynikającego z kształtowania się odmian i stylów polszczyzny; zmiany słownictwa w zakresie kręgów tematycznych).
Sposoby zaniku słownictwa:
Wyrazy zachowuja swoje tradycyjne znaczenie, ale zmieniają postać fonetyczna lub fleksyjna: hipokondryk, harbuz, kondel, karuzel, jendyczec sie
Wyrazy zachowują tradycyjna formę, ale maja inne znaczenie: kumać sie, kolej, jaszczur, krój
Pewne formy wyrazów są przestarzale, inne zachowują żywotność: jarzmic (żywotne: ujarzmić)
Wyrazy, które całkowicie wyszły z użycia: hazardowny, infirmerka
Eliminacja wyrazów nie musi być procesem kompleksowym, obejmującym cala rodzinne słowotwórcza:
Wyraz zachowuje żywotności, a pochodne zanikają: interes- interesowy, hak- haczysty
Przestarzałość podstawy: kaleta-żywotności serii derywatów: kaletnik, kaletniczy
Zanikał jeden z wyrazów z rodziny słowotwórczej: hańbiciel, ale żywotne: hańba, hańbić, haniebny
Zanik "grupowy": hamer (piec hutniczy), harmerniczy, hamernia, hamernik; krotochwila, krotochwilnik, krotochwilny; kuban (łapówka), kubaniarz, kubaniarski
Przyczyny zaniku słownictwa:
ZEWNĄTRZJEZYKOWE (zmienność przedmiotów z najbliższego otoczenia, ewolucja norm obyczajowych i etycznych, ewolucja stosunków społecznych, zawodów, specjalności, dziś: spadek czytelnictwa, rosnąca rola telewizji)
WEWNĄTRZJĘZYKOWE (likwidacja przerostów formalnych nie mających uzasadnienia funkcjonalnego lub stanowiących zagrożenie dla sprawności i precyzji komunikacji językowej, zmiana pożyczek na swojskie odpowiedniki, uprzywilejowanie struktur opartych na modelu bardziej typowym).
Czynniki sprawcze rozwoju słownictwa:
WEWNĄTRZJĘZYKOWE ( nominacja językowa, chęć wyrażenia stosunku emocjonalnego, dążenie do skrótu, snobizm językowy, wpływy języków obcych, np. języka angielskiego, zbieg różnych czynników)
ZEWNĄTRZJĘZYKOWE (zmiana sytuacja politycznej po 1989 r., wpływ kultury masowej Zachodu, poprzez kino, telewizje, muzykę - moda na styl życia swobodny i na młodość)
Ważne cezury dla zmian ilościowych w słownictwie XX i XXI w.
II wojna światowa i czas bezpośrednio po niej ( urbanizacja i migracja mieszkańców wsi do miast, duże migracje wewnętrzne ludzkości, zanik starej warstwy inteligenckiej, powstawanie nowych elit społecznych wskutek ułatwionego awansu społecznego, za którym nie podąża awans kulturowy i językowy - deelitaryzacja polszczyzny, wzmożone oddziaływanie różnych odmian języka)
(…)
… rozwojowe w słowotwórstwie polszczyzny przełomu wieków XX/XXI:
Intensyfikacja procesu internacjonalizacji słownictwa: szybka adaptacja słowotwórcza, rywalizacja formantów polskich z obcymi, złożenia hybrydalne
Obecność polskich procedur słowotwórczych - osłabiona - najintensywniejszy rozrost rzeczowników - potrzeb nominacyjne
Ekonomizacja konstrukcji słowotwórczych: eliminacja struktur homonimicznych…
…. badania Jana Wierzchonia - metoda fotodokumentacyjna
Typy znaczeń wyrazów o wyrazistej podzielności słowotwórczej:
ZNACZENIE RELANE (takie, w którym wyraz jest stosowany przez użytkowników języka polskiego)
ZNACZENIE STRUKTURALNE (takie, które wynika z budowy morfologicznej wyrazu)
-pisarz (człowiek, który pisze) por. (osoba tworząca dzieła literackie)
-pijak (człowiek, który pije) por. (osoba, która nadużywa alkoholu)
-jeździec (ten, kto jeździ) por. (ten, kto jeździ na koniu)
Kreatywność leksykalna: słowotwórcza, kreowanie wartości wyrazu, frazeologiczna.
Kreatywność słowotwórcza: kreatywność formalna - świadome wykorzystywanie środków słowotwórczych (formantów słowotwórczych) - powstawanie okazjonalizmów (czyli formacja słowotwórcza - nieustabilizowana w normie leksykalnej języka; charakteryzuje…
…, - genny, formacje przymiotnikowe od wyrażeń przyimkowych z przyimkiem po, przed, poza, około, np. poszpitalny)
Grupy tematyczne szczególnie rozrastające we współczesnej polszczyźnie:
Słownictwo dotyczące biologii i chemii, słownictwo dotyczące nauki, kultury i sztuki, słownictwo dotyczące prawa, polityki i ideologii, słownictwo dotyczące religii, ekonomii, handlu, sportu, medycyny, anatomii, fizjologii…
… fatyczna - kreowanie kontaktu z odbiorca; funkcja artystyczna i ludyczna; funkcja wyrażania agresji.
Aluzja leksykalna ( celowe, zamierzone przez nadawcę przywołanie (ewokowanie) przez nowy leksem treści znaczeniowych kojarzących się z innymi leksemami.
-prezydęt - kojarzy się z jednym ze znaczeń wyrazów o rdzeniu dąć(dęty, nadęty) - zadufany prezydent
-judecja <-Unia Demokratyczna, kojarzona negatywnie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)