ZASADA PODZIAŁU WŁADZ jedna z najstarszych zasad, znana już za czasów Arystotelesa, ale rozwinięta w XVII i XVIII w. przez John'a Locke'a i Charlesa Montesquieu, była przeciwieństwem zasady absolutyzmu monarszego i w tym sensie jest jedną z gwarancji demokratyzmu systemu władzy. 2 składniki zasady : 2 znaczenia zasady :
przedmiotowe (funkcjonalne) - polega na wydzieleniu pewnych rodzajowo odmiennych sfer władzy, takich jak ustawodawstwo, wykonywanie praw i sądzenie. Takie podejście było już u Arystotelesa;
podmiotowe (organizacyjne) - polega na wyodrębnieniu grup organów sprawowania władzy. Zasługą Locke'a i Montesquieu było połączenie tych dwóch znaczeń → czyli że każdej ze sfer władzy odpowiada odrębna grupa organów władzy system hamulców i równoważenia władz , gdyż konstruowanie systemu władz w państwie nie polega na tworzeniu nowych organów, a raczej na tworzeniu relacji między już istniejącymi. Relacje te opierają się na zasadzie równości tych władz, a każda z nich powinna mieć instrumenty umożliwiające jej hamowanie działania innej władzy i na odwrót.
Konstytucja z 1997 r. w art. 10 daje wyraz obu składnikom zasady , przy czym jedynie władza ustawodawcza została wyczerpująco wymieniona, a organy władzy wykonawczej i sądowniczej podane jedynie przykładowo. Do tego w systemie władz znajdują się organy wykraczające poza ten system : NIK - organ wspomagający sejm w kontroli rządu, ale jest spór czy jest to organ działający wewnątrz funkcji kontrolnej sejmu czy jest to szczególny organ wykonawczy, całkowicie niezależny od rządu. RPO - blisko powiązany z Sejmem (powoływany przez Sejm za zgodą Senatu), ale ma wpływ i na egzekutywę i na ustawodawstwo i na sądownictwo. KRRiTV - wykonuje zadania z zakresu egzekutywy, ale pozostają one w związku z zasadami konstytucyjnymi jak zasada wolności słowa i niezależności mediów. Krajowa Rada Sądownictwa - ciało o mieszanym składzie (powoływane przez wszystkie władze), ma zadania z zakresu egzekutywy (jako element w procesie mianowania sędziów) i sądownictwa (organizacji)
ze względu na istnienie tych organów należy uznać, że zasada podziału władz jest kategorią wyjściową , ale poddaną modyfikacjom.
Zasada podziału władz nie ma charakteru absolutnego , ale to przecinanie się kompetencji nie może iść zbyt daleko. Na tym tle ważne są dwie koncepcje szczególne: koncepcja domniemań kompetencyjnych - może zostać przełamana jedynie przepisem konstytucyjnym, a takie wyjątki podlegają wykładni literalnej. W przypadku gdy wyjątki te przybiorą rozmiary niweczące odrębność kompetencyjną władz, choć zasada nie zostanie utrzymana, to jednak ważność i skuteczność tych przepisów konstytucyjnych pozostaje bez zmian.
(…)
… uprawnień prezydenta, ale elementy, które w prawidłowym funkcjonowaniu systemu parlamentarnego nie są widoczne, np. utrudnienia w obaleniu rządu (min. konstruktywne wotum nieufności) → koncepcja racjonalizacji opiera się na swoistym systemie kar i nagród - parlament jeśli ma stabilną większość może narzucić rządowi swoją wolę, ale jeśli brak stabilnej większości traci cześć władzy na rzecz innych organów.
w Konstytucji z 1997 r. - system parlamentarny zracjonalizowany → dualizm egzekutywy, odpowiedzialność rządu, prezydent nie może przejąć władzy wykonawczej, ale wybierany jest przez naród, choć jego kompetencje nadal są małe. Racjonalizacja poprzez wymóg kwalifikowanej większości dla części decyzji Sejmu, a jeśli brak, to wtedy wpływ na te decyzje przez Senat lub prezydenta; poprzez konstruktywne wotum nieufności. Pomimo deklaracji o równowadze między władzą ustawodawczą a wykonawczą, to jednak szczegółowe postanowienia dają szerszą władzę Sejmowi, co odpowiada tradycji polskiego konstytucjonalizmu.
odrębne zasady jednak dot. władzy sądowniczej - podstawą jest zasada niezawisłości sędziowskiej i zasada izolacji władzy sądowniczej, gdyż tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość, bez wyjątku(!) i na tym tle…
… hamulców i równoważenia władz doprowadziło do stworzenia 2 zasadniczych modeli stosunków między władzą ustawodawczą a wykonawczą, przy czym struktura i organizacji parlamentu jest zbliżona w obu modelach, różna jest struktura i relacje władzy wykonawczej:
system parlamentarny
dualizm egzekutywy - głowa państwa i rząd z premierem;
„król panuje a nie rządzi”, a rzeczywista władza w rękach rządu…
… tego systemu zależy od politycznego układu sił w parlamencie, co może prowadzić przy dużym rozbiciu politycznym do problemów (skrajne to przełom lat 20'tych i 30'tych w Niemczech i dojście Hitlera do władzy w legalnej procedurze) → z tego powodu wyróżnia się tzw. racjonalizację systemu parlamentarnego.
system prezydencki
jednolitość egzekutywy o bardzo silnej pozycji głowy państwa, która jest jednocześnie…
… szefem rządu, czyli jest jednoosobowym zwierzchnikiem władzy wykonawczej (a w USA dodatkowo nie ma wyodrębnionego rządu jako ciała kolegialnego o własnych kompetencjach).
prezydent wybierany przez naród.
prezydent powołuje kierowników poszczególnych departamentów (za zgodą Senatu), ale potem są odpowiedzialni tylko przed nim.
brak odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, ale też brak możliwości…
… wobec legislatywy jako ustawodawca negatywy (wg Hansa Kelsena).
zasada ta dotyczy relacji między centralnymi organami, a nie między władzami centralnymi a władzami poszczególnych federacji, co w Polsce jest wykluczone w art. 3 - Polska jest państwem unitarnym → zakaz nie tylko federacji, ale i ustanawiania autonomii, ale nie wyklucza to powołania samorządu terytorialnego na zasadzie odrębności…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)