TŁO SPOŁECZNO-POLITYZNE
Grudzień 1948 Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS Polska Zjednoczona Partia Robotnicza , zakończenie procesu budowy w Polsce demokracji ludowej, socjalizmu. Założenia ideowe oparte na wzorcu Związku Radzieckiego, na Kongresie określano zasady działania demokracji ludowej, plany gospodarki narodowej, ale i określano rolę i zasady literatury polskiej i jej miejsca w nowym ustroju
Styczeń 1949 , Szczecin, Zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich, ogłoszono REALIZM SOCJALISTYCZNY METODĄ TWÓRCZĄ obowiązującą w lit i sztuce. ZAŁOŻENIA REALIZMU SOCJALISTYCZNEGO: Ścisły związek dzieła z rzeczywistością, którą ukazywano z uwzględnieniem dyrektyw: partyjności (zgodności systemu wartości dzieła z linią partii)\
ideowości (wierność zasadom marksizmu - leninizmu
ludowości (przedstawianie świata z perspektywy ludu pracującego miast i wsi) konieczność optymizmu, ma pokazywać budowę nowego, lepszego świata
dydaktyzm (podział na bohaterów pozytywnych, będących wzorami i negatywnych - postawy budzące odrazę)
typowość (typowy bohater w typowych sytuacjach), ale obraz artysty miał być uogólnieniem, miał ukazywać obraz świata, w którym działają obiektywne i uniwersalne socjologiczno0historyczne prawa rozwoju społecznego, naukowo rozpoznane przez marksizm-leninizm
rozwój literatury realizmu socjalistycznego w Polsce to lata 1949-55
1949 Most nad urwiskiem , Jan Olcha 1949 Numer 16 produkuje , Jan Wilczek
1950 Węgiel , Aleksander Ścibor-Rylski
1950 Na przykład Plewa , Bogdan Hamera
1950 Przy budowie , Tadeusz Konwicki
1951 Penicylina , Aleksander Jackiewicz
1942 Lewanty , Andrzej Braun
1953 Miasto nowych ludzi , Janina Dziarnikowska
1954 Nowe skiby , Tadeusz Papier
1955 Przednówek, Jerzy ŚladkowskI
założenia te prowadziły do SCHEMATYZMU a to z kolei powodowało, że proza okresu 1949-55 miały pewne specyficzne cechy:
problematyka zawężona do spraw zw. Z produkcją, heroicznym pokonywaniem przeszkód na drodze do budowy socjalizm
bohater stopniowo osiąga dojrzałość ideologiczną poprzez kolektywną pracę
demaskowanie wrogów klasowych i ustrojowych
motyw pracy i dominacja POWIEŚĆI PRODUKCYJNEJ(~powieść tendencyjna)
schematyczni dobrzy(robotnik, majster, pracownik spółdzielni, członek partii itp.) i źli bohaterowie (sanacyjny inteligent, obojętny lub wrogi przemianom dyrektor, pijak, bumelant, kułak, ksiądz), uproszczona psychologia, sens ich życia tylko w kolektywnym działaniu dla dobra Polski Ludowej
forma dzieła: dostosowana do adresata - robotnika, chłopa, człowieka pracy stąd przystępna forma, odrzucenie wszelkich eksperymentów, poetyckości, metafor, groteski, ujęć parabolicznych itp.
(…)
… i praca w Centrali Rybnej a później w Państwowej Centrali Drzewnej PAGED.
1951 - powrót z matką i ojczymem do Warszawy, praca w: Zjednoczeniu Budownictwa Miejskiego, Zarządzie Gospodarki i Eksploatacji Sprzętu i Transportu „Metrobudowa” (kierowca), Przedsiębiorstwie Transportowych MHD ta fizyczna praca znalazła odzwierciedlenie w twórczości; był także korespondentem robotniczym dla „Trybuny Ludu”
1952…
… rzeczywistości oraz podjęcia walki o ocalenie godności i sens własnego życia.
W Polsce uznany za „filozofię rozpaczy”, sprzeczną z optymizmem marksizmu-leninizmu i odrzucony radykalnie
Echa wydarzeń światowych docierały do Polski z trudem (żelazna kurtyna), ale polska „rewolucja” 56 przebiegała pod podobnymi hasłami i podobnej atmosferze pokolenia lat 50-tych, choć w zupełnie innych warunkach społeczno…
… świata), pory roku- wróg człowieka
Świat wstrętny i brzydki, zamieszkany przez wstrętnych brzydkich ludzi (animalizacja ludzi)
„Pierwszy krok w chmurach” polemika z socrealizmem
Wszystkie z wyjątkiem Bazy Sokołowskiej (w dużej mierze autobiograficzny utwór) opowiadania są polemiką z zasadami socrealizmu.
Praca=cięzka mordęga w nieludzkich warunkach (Robotnicy), ogłupiający jednostajny wysiłek…
…, o którego wolność i sprawiedliwy ustrój walczyli w czasie wojny (Pijany o dwunastej w południe, Fenis perfectus, Pętla)
JĘZYK;
ZWROT KU POTOCZNOŚĆI: odejście od pompatycznego, sztucznego i zideologizowanego języka socrealizmu, języka propagandy i fałszu na rzecz mowy ulicy, prostych ludzi, nieoficjalnych sytuacji komunikacyjnych, potoczność i aforystyczność mowy, rejestracja wielo- i różnojęzyczności; indywidualizacja języka bohaterów, pozycja słów niskich i wysokich, należących na przemian do sacrum i profanum, wykorzystanie gwary, głównie środowiskowej (język kierowców), ale i warszawskiej, mowy proletariackiej, gwary przestępczej, słownictwo pijackie, wulgaryzmy. Zapożyczenia mowy potocznej zbliżają mowę bohaterów do rzeczywistości, ale i kompromitują socrealistyczne konwencje językowe, pokazują kłamstwo…
… dot. twórczośći M.H, obraz pisarza-buntownika
Emigracyjna twórczość Hłaski nie doczekała się gruntownego opracowania.
Opracowania:
Jan Błoński, Zmiana wart, Warszawa 1961
M. Głowiński, Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej, Warszawa 1992
J. Jarzębski, Hłasko - retoryka grzechu i nawrócenia, w: Powieść jako autokracja, Kraków 1984
J. Pyszny, Nie wszyscy byli odwróceni…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)