Wyróżniki strukturalne regularnego wiersza sylabicznego( na podstawie:Zarys teorii literatury, red. Głowiński M. i in., Warszawa 1975.)
Wiersz sylabiczny, jako gatunek wiersza, zapoczątkował Jan Kochanowski. W odróżnieniu od wiersza średniowiecznego i wczesnorenesansowego odznacza się on:
Ustaleniem norm pełnej rytmicznej ekwiwalencji wersów w płaszczyźnie językowej
Zerwaniem z rygorami zgodności podziałów wersowych i zdaniowych.
Regularny porządek rytmiczny w sylabowcu wynika ze stabilizacji następujących elementów, które decydują o rytmicznej równowartości poszczególnych wersów:
Jednakowej liczby sylab w wersie
Stałego, wewnątrzwersowego działu międzywyrazowego po jednakowej liczbie sylab, czyli tzw. średniówki, która występuje w wersach dłuższych niż 8-zgłoskowe.
Stałego akcentu paroksytonicznego (tak jak wg. normy systemowej dla akcentowania wyrazów w języku polskim) czyli akcentu na przedostatniej sylabie wersu, czyli innymi słowy stałej klauzuli paroksytonicznej.
Akcentu paroksytonicznego przed średniówką, co w przeciwieństwie do cech wymienionych w punktach poprzednich nie miało charakteru wierszowej konstatny, a było tylko wyrazistą tendencją rytmizacyjną.
Regularnie rozłożonych rymów o ustabilizowanej przestrzeni półtorazgłoskowej, więc tzw. rymów żeńskich (ewentualną obocznością tejże reguły jest pojawianie się wiersza pozbawionego rymów- taki wiersz nazywamy wierszem białym).
Oto najpopularniejsze podziały wersów (pod względem sylab i umiejscowienia średniówki) odnalezione w twórczości Kochanowskiego: 8-zgłoskowiec (np. Pieśń świętojańska o Sobótce, Kochanowskiego) 10-zgłoskowiec 4+6, albo 5+5; 11-zgłoskowiec (Monachomachia i Myszeida, Krasickiego; Beniowski, Słowackiego; Grażyna, Mickiewicza)5+6, albo 4+7; 12-zgłoskowiec 7+5, lub 6+6; 13-zgłoskowiec ( Wojna chocimska, Potockiego; Pan Tadeusz. Mickiewicza) 7+6 lub 8+5; 14-zgłoskowiec 8+6 lub 7+7. Następnym, nieobowiązkowym jednak, czynnikiem wierszotwórczym jest przerzutnia. Występuje wtedy, gdy zdanie, lub jego spoista cząstka nie zamykają się w ramach jednego wersu i niewielki ich odcinek zostaje „przerzucony” do wersu następnego. Polski sylabowiec charakteryzuje się dużą rozpiętością. Wiersze o najkrótszym formacie miały po trzy zgłoski w wersie, o najdłuższym - po siedemnaście.
W dziejach polskiej wersyfikacji regularnej sylabowiec, jakkolwiek od XIX w. ograniczony przez inne sposoby wierszowania pozostał systemem najbardziej uniwersalnym, ponieważ jego przyjęcie nie przesądzało o charakterze wypowiedzi i pozwalało na przedstawienie różnych postaw: epickiej, lirycznej i dramatycznej.
Przestrzeń w utworze literackim(na podstawie: Przestrzeń i literatura. red. J. Sławiński, A. Okopień-Sławińska. Wrocław 1978., Słownik wiedzy o literaturze, praca zbiorowa, wyd. Videograf Edukacja 2005).
(…)
… dzieła literackiego, uprzywilejowany w utworach poetyckich, zaś podporządkowany przedstawieniom temporalnym w prozie narracyjnej. Również aspekt przestrzenny konstrukcji utworu, rozplanowanie tekstu na stronie w licznych przypadkach staje się elementem znaczącym, co w najszerszym zakresie miało miejsce w poezji graficznej, carminafigurata, wielu utworach renesansowych i barokowych, czy wreszcie…
…", mimo to jednak jego zdaniem "Kartezjusz przygotował wstępne zrozumienie pewnego apriori, którego zawartość bardziej dogłębnie ustalił później Kant".
Krytyka czystego rozumu Immanuela Kanta stała się istotnym krokiem w ukształtowaniu filozoficznego poglądu na zjawisko przestrzeni. Po raz pierwszy ustalone zostały zasadnicze tezy określające kategorie przestrzenne. W ujęciu królewieckiego filozofa przestrzeń jest pojęciem…
…) punktu widzenia przestrzeń utworu literackiego jest swoistą przestrzenią fenomenologiczną, lub jak określił to Edmund Husserl w odniesieniu do przestrzeni postrzeganej "przestrzenią zjawiskową". Konsekwencją tego poglądu stało się wyróżnienie "przestrzeni obiektywnej" oraz "przestrzeni realnej". Najszerszym jednak pojęciem, obejmującym nie tylko przestrzeń, ale także należące do niej przedmioty…
… literackim i - szerzej - "przestrzenności" świata przedstawionego może być rozpatrywana w trzech aspektach:
1. Przestrzeń jako jedna z zasad organizacji planu kompozycyjno-tematycznego dzieła literackiego (jego rzeczywistości przedstawionej), traktowana jako kategoria opisowa, jeden z elementów planu stylistycznego dzieła. W ten sposób rozumiana "przestrzeń" jest kategorią opisową z zakresu poetyki…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)