Głównym tematem poruszonym w tym materiale jest geologiczna aktywność wiatru. W notatce zostały opisane następujące zagadnienia: obszary geologicznej aktywności wiatru, mechanizmy transportu eolicznego i jego skutki, erozja eoliczna i jej skutki, deflacja, korazja, formy eolicznej akumulacji piasków, morfologiczne rodzaje wydm. Ponadto w notatce zostały przedstawione definicje następujących pojęć: barchan, bruk deflacyjny, bruzdy korazyjne, cień aerodynamiczny, deflacja, hamada, jardangi, korazja, less, nisza deflacyjna, pełznięcie powierzchniowe, przesłona trakcyjna, riplemarki, saltacja, seif, suspensja, trakcja, wielograniec, wydma, wydma gwiaździsta, wydma paraboliczna, wydma podłużna, wydma poprzeczna, wydma poprzeczna prosta, wydma złożona, wygład eoliczny.
Obszary geologicznej aktywności wiatru
Wiatr, zależnie od prędkości unosi cząstki minerałów w powietrze. Prędkość wiatru zwiększa się z wysokością. W wysokich górach wiatry są tak silne, że wywiewają cały drobny materiał pozostawiając tylko gruby. Działalność wiatru najlepiej się przejawia na terenach, gdzie jest dużo materiału drobnookruchowego, Są to obszary pustynne. Obszar okołozwrotnikowy: jest tam suchy klimat, ciepły i wieją pasaty. Na Antarktydzie też są pustynie, ale działalności wiatru się nie obserwuje, bo nie ma tam materiału drobnookruchowego. Prędkość wiatru jest większa nad morzami, gdyż tarcie między powietrzem a wodą jest mniejsze niż między powietrzem a lądem. Działalność wiatru dobrze zaznacza się na tzw. suchych wybrzeżach. Dominują tam wiatry od strony morza. Również nad bezleśnymi równinami prędkość wiatru jest większa. Jako czynnik erozyjny wiatr najsilniej działa na obszarach suchych (stepy pustynne), gdzie duże różnice temperatur, brak zachmurzenia i wegetacji sprzyjają jego działaniu.
Mechanizmy transportu eolicznego i jego skutki
Wiatr może transportować okruchy drobnych frakcji (do 2mm), pyłowej, iłowej, piaskowej, czasem drobnożwirowej. Wiatr może unieść tylko materiał przesuszony. Są trzy mechanizmy transportu eolicznego:
Pełznięcie powierzchniowe (trakcja) - polega na popychaniu ziarna przez wiatr lub inne ziarna. Gdy ziarna są okrągłe (zazwyczaj), trakcja odbywa się przez toczenie. Dotyczy najgrubszego materiału.
Transport skokowy (saltacja) - polega na podrzucaniu ziarn i odbijaniu się ich od powierzchni. Takie odbijające się ziarna mogą poprzez zderzenia wprawić w ruch ziarna nawet 6 razy większe. Takie skaczące ziarna mogą zacząć unosić się na pewnej wysokości. Tworzy się warstwa poruszającego się piasku (20-50cm szerokości). Ta warstwa nazywana jest przesłoną trakcyjną - w niej unoszą się te okruchy.
Unoszenie w zawiesinie (suspensja) - dotyczy materiału najdrobniejszego, mniejszego niż 0,2mm. Aleuryt i pelit jest transportowany w zawiesinie (kohezja nie działa). Transport eoliczny działa na duże odległości
Ilość transportowanego materiału przez wiatr jest proporcjonalny do sześcianu jego prędkości.
Erozja eoliczna i jej skutki
Erozja eoliczna nie jest szczególnie intensywna, jest mniejsza od rzecznej. Jej skutki są słabiej widoczne, materiał unoszony przez wiatr jest drobniejszy. Piaski gruboziarniste unoszone są tylko przez bardzo silny wiatr, nie są unoszone wysoko (do 1m). Ziarna piasku jako narzędzia erozji oddziałują na podłoże i tylko na pewną wysokości.
Deflacja - wywiewanie materiału drobniejszego spośród grubszego. Rezultatem deflacji są nisze i misy deflacyjne (płaskie obniżenia terenu poddanemu deflacji) oraz bruk deflacyjny (zł
(…)
… okruchowym. Rezultatem korazji są powstawanie różnych form skalnych.
Wygłady eoliczne - wyszlifowane, wypolerowane drobnym piaskiem powierzchnie skalne
Bruzdy korazyjne i jardangi - zagłębienia, w których będzie gromadził się piasek, i grzbieciki między nimi. Skala może być różna, od kilku cm nawet do 200m!
Wielograńce - na pustyniach kamienistych - okruchy skalne mają wygładzone powierzchnie dokładnie…
… najdrobniejszego w zawiesinie.
Trakcja = pełznięcie powierzchniowe
Wielograniec - duży okruch skalny z wypolerowaną jedną stroną (w szczególności więcej niż jedną) przez działalność korazji.
Wydma - duża (nawet do 300m wysokości) forma akumulacji eolicznej piasku.
Wydma gwiaździsta - powstaje na skutek zmian kierunku wiatru. W jednym punkcie łączą się ze sobą grzbiety wydm.
Wydma paraboliczna - rodzaj wydmy…
… z jednej strony. Do tego potrzebny jest przeważający wiatr wiejący stale z jednego kierunku. Jak wielbłąd potrąci taki wielograniec wygładzony z jednej strony, to może on się obrócić i za jakiś czas powstanie nowa powierzchnia gładka - taki wielograniec będzie miał więcej niż jedną powierzchnię gładką.
Grzyby skalne - formy skalne w kształcie grzyba. Mogą powstawać przez wietrzenie albo przez korazję…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)