System prawa
System prawa to całokształt obowiązujących w państwie przepisów, opartych na wspólnych, podstawowych zasadach, usystematyzowanych według przyjętych kryteriów. W naszym systemie prawa usystematyzowanie polega przede wszystkim na podziale całego prawa na gałęzie.
Kryterium podziału prawa na gałęzie jest rodzaj stosunków społecznych, jakimi dana gałąź prawa się zajmuje. Odrębne gałęzie prawa regulują więc stosunki pracy, rodzinne, majątkowe, stosunki powstające na tle popełnianych przestępstw, stosunki administracyjne, ustrój państwa. Tak więc mamy np. prawo pracy, prawo cywilne, prawo rodzinne, prawo karne, administracyjne, finansowe, państwowe itd.
System prawa w szerokim znaczeniu to bardziej ogólnie pojmowane zespoły instytucji prawnych i zasad, które występują równocześnie w kilku krajach.
W tym znaczeniu mówimy o systemie prawa kontynentalnego (system krajów Europy kontynentalnej) i systemie common law (system prawa anglosaskiego: angielskiego, amerykańskiego).
System prawa kontynentalnego ma swój rodowód w prawie rzymskim (m. in. Francja, Niemcy, Szwajcaria, Holandia, Włochy, kraje skandynawskie, Polska) opiera się o następujące fundamentalne założenia:
- zasadę wyłączności prawa stanowionego jako źródła prawa;
- zakaz tworzenia prawa przez sądy, które zajmują się wyłącznie stosowaniem prawa oraz jego interpretacją (wykładnią);
- prawo jest systemem tworzonym racjonalnie i przez to powinno być systemem niesprzecznym wewnętrznie i pozbawionym luk;
- najbardziej doskonałą formą ustanowionego prawa jest kodeks, czyli ustawa, która w sposób całościowy i wyczerpujący reguluje określoną dziedzinę życia społecznego.
System common law to mozaika różnych typów prawa: stanowionego, sędziowskiego (zwanego też precedensowym - case law), zwyczajowego (zwanego prawem powszechnym - common law w ścisłym znaczeniu), prawa słuszności (equity). Prawu stanowionemu przysługuje więc prymat ale nie wyłączność. Istotną rolę odgrywają sądy, które w swoich orzeczeniach formułują ogólne i abstrakcyjne reguły postępowania, mogące być podstawa dalszych orzeczeń. Taki system prawa nie jest w pełni racjonalny, spójny i pozbawiony luk. Dlatego znacznie większą rolę odgrywają prywatne umowy (kontrakty), zastępujące regulacje kodeksowe.
W ramach obu systemów istnieją w poszczególnych krajach liczne odmienności i różnice, np. pomiędzy prawem, angielskim a amerykańskim, francuskim a niemieckim.
Systemy prawne w Azji, w krajach islamskich a dawniej systemy państw socjalistycznych nie mieszczą się w przedstawionym dwuelementowym modelu.
W ramach poszczególnych gałęzi prawa wyróżnia się
(…)
….
I tak późniejsza norma ustawowa uchyla sprzeczną z nią wcześniejszą normę ustawową, ale późniejsza norma zawarta w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów nie uchyla wcześniejszej normy ustawowej.
Rozstrzyganie kolizji norm w czasie odbywa się też na zasadzie „lex retro non agit” - prawo nie działa wstecz. Oznacza ona, że dany akt normatywny odnosi się tylko do tych stosunków, które powstały po dniu wejścia…
… ustawy, w wyniku której nastąpiła penalizacja tego czynu (stał się przestępstwem), to nie można sprawcy za to ukarać. Np. art. 157a kk -„ kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego podlega karze …” wszedł w życie w 1999 r. A zatem czyny popełnione wcześniej nie są penalizowane, nie ponosi się za nie odpowiedzialności karnej.
- reguła merytoryczna (lex specialis derogat legi generali) - norma…
… kolizji przepisów prawnych w czasie dochodzi też do kolizji przepisów prawnych w przestrzeni, np. pomiędzy ustawodawstwem poszczególnych państw. Każde państwo ustanawia własne przepisy kolizyjne, np. w Polsce prawo prywatne międzynarodowe. Jest to wbrew pozorom prawo wewnętrzne każdego kraju. Rozstrzyga ono, w jakim przypadku i w jakim zakresie prawo obce może być w danym kraju stosowane:
Np. art. 14…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)