Wykład - Renesans karoliński - Jan Szkot Eriugena

Renesans karoliński - wiek IX
Jan Szkot Eriugena
Życie i dzieła
Eriugena jest autorem pierwszego wielkiego systemu filozoficznego wieków średnich, którego nic nie zapowiadało i który nie miał zasadniczo bezpośredniej kontynuacji. Oczywiście, w szerokim zakresie korzystał z wcześniejszych spekulacji - doktryny Grzegorza z Nyssy, a przede wszystkim Pseudo-Dionizego Areopagity, lecz jego system pozostaje niemal w pełni oryginalny.
Eriugena urodził się w Irlandii około 810 roku. Nauki pobierał w klasztorze, gdzie nauczył się greki. W IX wieku był wręcz wyjątkowej rangi uczonym, poświęcającym się grece. W latach czterdziestych przybył do Francji, gdzie otrzymał wysokie stanowisko w szkole pałacowej na dworze Karola Łysego. Tu podjął się przetłumaczenia i skomentowania dzieł Pseudo-Dionizego, a także pism innych filozofów, w tym „Opuscula sacra” i „O pocieszeniu, jakie daje Filozofia” Boecjusza.
Najsławniejszym dziełem Jana Szkota Eriugeny jest jednak „O podziale natury” („De divisione naturae”, „Periphyseon”).
Wiara i rozum
Człowiek znajduje się w trzech kolejnych stanach w odniesieniu do prawdy. W czasie pomiędzy grzechem pierworodnym a przyjściem Chrystusa, na rozum ludzki padł cień konsekwencji błędu, wskutek czego mógł on tylko stworzyć fizykę celem zrozumienia natury oraz udowodnienia istnienia Boga, który jest jej przyczyną. Drugie stadium rozpoczęło się wraz z przyjściem Chrystusa i nieprzerwanie trwa aż do chwili obecnej. Rozum ludzki czerpie teraz prawdę z nieomylnego źródła, jego doświadczenie musi więc wyprzedzać wiara. W przyszłości nastąpi wreszcie stan trzeci: wiara zostanie wtedy zastąpiona przez bezpośrednie widzenie Prawdy.
Widać więc, że dla każdego, kto uświadamia sobie powyższą sytuację, wiara staje się warunkiem poznania intelektualnego. Osobliwy to racjonalizm, którego pierwsze twierdzenie mówi, że wiara jest jedyną drogą prowadzącą do pojmowania. Jednakże tak właśnie jest; funkcją rozumu jest interwencja w celu duchowego wyróżnienia znaczenia litery Pisma Świętego. Zresztą sama wiara rozpala w skłonnych do tego rodzaju spekulacji umysłach światło filozofii.
Natura i jej podział
Dialektyka to metoda posługiwania się rozumem celem osiągnięcia zrozumienia tego, w co człowiek wierzy. Podstawowymi operacjami dialektycznymi są podział i analiza. Podział wychodzi od jedności najwyższych rodzajów, a dochodzi do jednostek. Analiza podąża w przeciwnym kierunku. Dla Eriugeny podział i analiza są nie tylko abstrakcyjnymi metodami rozkładania i składania natury, ale i samymi prawami natury - jego doktryna jest „fizjologią”.

(…)

… siebie”. W tej mierze, w jakiej objawienie jest stworzeniem, stworzenie jest objawieniem.
Zgodnie z powyższym, Bóg, tworząc Idee (pierwsza teofania), objawia się sobie, tworzy siebie. Następująca emanacja wielości z jedności Idei jest dziełem Ducha Świętego. Każde stworzenie, wytwarzające na swój własny sposób obraz Boga, określone zostało przez istotę, która odpowiada Ojcu, aktywną moc, która odpowiada…
… światłości. Dlatego każda rzecz jest w istocie znakiem, poprzez który Bóg daje nam siebie poznać („nie ma niczego pośród rzeczy widzialnych i cielesnych, co by nie oznaczało czegoś niecielesnego i niewidzialnego”).
Konstytuująca wszechświat hierarchiczna iluminacja (teofania) dzieli się na trzy światy: świat substancji czysto niematerialnych (aniołów), świat substancji cielesnych i widzialnych oraz świat…
... zobacz całą notatkę