Giambattista Vico (1688-1744)
rola Opatrzności i człowieka w kształtowaniu historii
Głównym zamiarem Vica w „Nauce Nowej” było ustalenie stosunku, jaki zachodzi pomiędzy „historią świętą” a „historią świecką”. Autor uważał, że dla myśli katolickiej niebezpieczne są oba stanowiska skrajne w tej materii: zarówno to, które utożsamia ze sobą te dwie historie, jak i to, które nie znajduje pomiędzy nimi łączności. Podstawowym zadaniem Vica było znalezienie takiej wizji dziejów, której historia byłaby dziełem i ludzi, i Opatrzności.
W stanie łaski człowiek był istotą rozumną. Intelekt pozwalał mu współżyć z Bogiem i innymi ludźmi, panować nad wolą. Upadek pierwszych ludzi był przyczyna utraty zmysłu sprawiedliwości. Władze ludzkie, w sferze etyki pozbawione kontroli rozumu, kierowane tylko impulsami woli, podporządkowały się zmysłom. Dopiero wtedy czynami zaczął kierować egoistyczny interes. W przeciwieństwie do Hobbesa, Vico nie uznaje człowieka za egoistę z natury - egoizm jest wtórną, a nie pierwotną cechą natury ludzkiej. Jest konsekwencją utraty tych właściwości, które przed upadkiem stanowiły o rozumnym i społecznym charakterze natury człowieka. Dlatego pierwotni ludzie nie są dla Vica zwierzętami, ale istotami zezwierzęconymi. Nawet w stanie najgłębszego upadku człowiek pozostaje istotą o skłonnościach społecznych, wyposażoną w społecznie ukierunkowane predyspozycje.
Historia jest dziełem ludzkim, ale ostateczną przyczyną spraw ludzkich jest Bóg, pojęty jako Opatrzność - Bóg ponad religiami (aczkolwiek najlepiej opisany przez chrześcijaństwo), Bóg jako przyczyna. To Opatrzność sprawia, że człowiek z pół-zwierzęcia przekształca się w istotę cywilizowaną i że konkretny proces historyczny przebiega według wzoru idealnej historii wiecznej.
epoka bogów
Tak, jak Bóg jest Stwórcą świata, tak człowiekowi można przypisać rolę twórcy świata. Po upadku znajduje się on w stanie zezwierzęcenia (od zwierząt odróżnia go rozumność), który jest przyczyną uczuć strachu, samotności i bezsilności. W ten sposób Vico zaczyna opisywać pierwszą z epok w dziejach ludzkości - epokę bogów.
Przerażony człowiek szuka dla siebie schronienia. Nie on jeden - w przymusowy sposób ludzie zaczynają się gromadzić, do czego popycha ich także wrodzony instynkt społeczny. Trzema pierwszymi cechami zbiorowości ludzkich (których nie można jeszcze nazwać społecznościami) są: zawieranie „małżeństw”, grzebanie zmarłych oraz wyznawanie religii. Pierwsze wynika wprost z sytuacji zamknięcia we wspólnym miejscu zamieszkania, a prowadzi do rozszerzania instynktu społecznego poprzez prokreację. Podobnie i drugie - umacnia więzi między mieszkańcami jednej „jaskini”. Wiara w Boga, natomiast, z początku utożsamionego z siłami natury i ochrzczonego imieniem Jowisza, ma swoje źródło w lęku, z którym człowiek podchodzi do wszystkiego tego, czego nie zna. Wiara religijna pojawia się dopiero wtedy, gdy człowiek znajdzie już schronienie. Rodzi obrzędy, w których człowiek chce się komunikować z bóstwem. Do tego potrzebny jest mu jakiś system znaków.
(…)
…) i pismo (hieroglificzne).
W okresie boskim natura ludzka jest „poetycka”. Człowiek widzi w rzeczach substancje ożywione przez bogów. Charakteryzuje go dzikość okrucieństwo, które zostają jednak okiełznane przez lęk religijny - lęk przed bogami, których sam sobie wymyślił. Z tego szacunku wobec religii wynika dalej pomyślny rozwój społeczności. Porządek społeczny w epoce bogów określa Vico…
… zezwierzęconych za zwierzęta. Niemniej obyczaje ich pozostały gwałtowne, popędliwe. Naturalnym porządkiem społecznym w czasach bohaterów była arystokracja - rządy nielicznych i lepszych nad wszystkimi gorszymi.
Wraz ze społeczeństwem zmieniły się też jego prawa i obyczaje. Niemy język obrzędów religijnych został zastąpiony przez język symboli. Pismo hieroglificzne zostało wyparte przez uogólnienia i abstrakcje…
… jako teokratyczny. Mądrością („jurysprudencją”) ludzi pozostaje „teologia mistyczna” - umiejętność odgadywania boskich wróżb. Wszelkie autorytety, prawa i sądy pochodzą wprost od bogów.
epoka bohaterów
Ludzie-„bohaterowie” przypisali swojej naturze boskie pochodzenie, uznając siebie za synów Jowisza. Na mocy tego pochodzenia uznali się za lepszych przedstawicieli rodzaju ludzkiego (szlachtę), uznając ludzi…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)