Filon z Aleksandrii i „filozofia żydowska”
Geneza, elementy składowe i główne problemy filozofii Filona z Aleksandrii
Filon urodził się w Aleksandrii pomiędzy 15 a 10 rokiem przed naszą erą. Otrzymał wykształcenie na najwyższym możliwym wówczas poziomie. Doskonale przyswoił sobie zarówno kulturę grecką, jak i duchowe oraz kulturowe dziedzictwo żydowskie. O jego życiu wiemy mało. Prawdopodobnie niemal całkowicie oddał się medytacji, studiom i pisaniu swoich ksiąg, których powstało bardzo wiele i z których większość dotarła do naszych czasów.
Geneza myśli Filona i jej rola w dziejach filozofii starożytnej
Filona można nazwać postacią „przełomu”, żył bowiem na przełomie dwóch epok i dwóch kultur. W jego dziele pojawia się sporo sprzeczności z tego względu, że nowe idee próbował wyrażać za pomocą starych, nieadekwatnych terminów.
Filon naruszył poważnie podstawy, na których opierała się myśl szkół hellenistycznych. Zrobił wyłom w panującym materializmie przez odzyskanie wymiaru tego, co niecielesne. Immanentystycznej wizji rzeczywistości przeciwstawił koncepcję opartą na transcendencji. Ograniczył też drastycznie wiarę w autarkię człowieka i pokazał, że do rozwiązania problemów ostatecznych konieczny jest rozum i to rozum sprzężony z Bogiem oraz z boskim objawieniem.
Składnik helleński
Źródłami inspiracji Filona były pitagoreizm i platonizm, ale uprzywilejowany jest ten drugi. Ponadto da się u niego wyczytać pewne wpływy stoickie, lecz pozbawione są one ładunku materialistycznego, a nabierają - spirytualistycznego. Można też odnaleźć u Filona echa cynickie, zwłaszcza w potępieniu przyjemności i uznania jej za źródło grzechu. Przyjęte i mądrze wykorzystane zostają nawet niektóre aspekty sceptycyzmu. Filon znał więc prawie cały zakres problematyki poruszanej przez Greków. Nie można jednak powiedzieć o nim, że był eklektykiem, gdyż nad wszystkimi jego twierdzeniami górę bierze duch platonizmu.
Mamy do czynienia z platonizmem zreformowanym w paru istotnych punktach. Filon zmienia pojmowanie Boga, umieszczając Go ponad wszystkimi ideami, które z kolei uznaje za wytwory i myśli boże. Dalej, zmienia rozumienie twórczego działania Bóstwa, zmieniając je w rozumienie stwórcze. Reformuje koncepcję prawa moralnego, uznając je za przykazanie Boga. Wprowadza wreszcie kilka rewolucyjnych nowości w pojmowaniu duszy.
Składnik żydowski
Punktem wyjścia dla Filona są nie teksty filozofów, ale teksty Pisma Świętego w tłumaczeniu greckim. Widać, że znał on prawie całą Biblię, gdyż często cytuje z jej ksiąg. W sposób absolutnie uprzywilejowany traktuje Torę, czyli Pięcioksiąg. Jej autora, Mojżesza, uznaje za największego z proroków, a jego słowa - za natchnione przez Boga, a więc bezwzględnie prawdziwe. Prawie wszystkie teksty Filona są egzegezą ksiąg Tory.
(…)
… umieścił logoi spermatikoi - zalążkowe formy nasienne, istniejące w boskim Logosie, z których pod wpływem jego twórczej siły powstają rzeczy na świecie. Na ich mocy Bóg uczynił rodzaje nieśmiertelnymi.
Dzień czwarty - Bóg przyozdobił niebo, a gwiazdom udzielił pewnych, dosyć ograniczonych mocy (gwiazdy są np. miarą czasu). Uczynił świecące ciała niebieskie, gdyż to światło jest narzędziem wzroku, a czym rozum dla duszy, tym dla ciała wzrok. Panowanie nad dniem powierzył Bóg słońcu, a panowanie nad nocą - księżycowi i gwiazdom. Z obserwacji ciał niebieskich zrodziła się filozofia.
Dzień piąty - Bóg stworzył zwierzęta wodne, ptaki, a na końcu - zwierzęta lądowe i udzielił im pięciu zmysłów.
Dzień szósty - Po wszystkich zwierzętach Bóg stworzył człowieka, któremu przydzielił duszę najdoskonalszą spośród…
… człowieka, wbrew całej tradycji greckiej.
Równocześnie odrzucona zostaje hellenistyczna koncepcja wyższości mądrości praktycznej nad mądrością teoretyczną. Prawdziwą mądrością jest kult Boga, roztropność odnosi się do postępowania moralnego, które jest od tego kultu uzależnione. Phronesis staje się praktycznym aspektem sophii.
Fizyka, teologia i ontologia Filona
Przezwyciężenie materialistycznych…
… dusz wszystkich zwierząt. Bóg obdarzył człowieka umysłem - duszą duszy (umysł jest dla duszy tym, czym źrenica jest dla oka). Człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga, ale podobieństwo to nie polega na kształtach ciała, rozciąga się ono tylko na umysł. Umysł ten ma ogromne możliwości, może wznieść się na wyżyny kontemplacji, gdzie ogarnia go „trzeźwe pijaństwo”, ekstaza. Bóg nie stworzył…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)