David Hume (1711-1776)
1.
nauka o naturze ludzkiej
Natura ludzka jest ośrodkiem wszystkich nauk, więc sprawą podstawowej wagi jest rozwinięcie nauki o człowieku. Podstawą tej nauki, z kolei, może być tylko metoda eksperymentalna - doświadczenie i obserwacja. Znaczy to tyle, że powinniśmy zacząć od badania ludzkich procesów psychologicznych i postępowań moralnych oraz dążyć do odkrycia ich zasad.
Badania nad człowiekiem należy rozdzielić i zająć się z jednej strony - aspektem moralnym człowieka i sferą jego działania, z drugiej strony - jego umysłem, sferą spekulatywną. Żeby jednak pierwsza gałąź nauki o człowieku była pewna, musi znaleźć podparcie w drugiej.
impresje i idee
Podobnie jak Locke, i Hume wywodzi całą treść naszego umysłu z doświadczenia - używa jednak innej terminologii. Treści umysłu nazywa percepcjami. Te zaś dzieli na impresje i idee. Impresje są bezpośrednimi danymi doświadczenia (np. wrażeniami), a idee - kopiami lub mglistymi obrazami impresji w myśleniu lub rozumowaniu.
Hume opisuje różnice między impresjami a ideami w terminach wyrazistości, żywości. Z największą siłą wchodzą do świadomości doznania zmysłowe, uczucia, emocje, jak zjawiają się w niej po raz pierwszy. W sytuacjach gwałtownych poruszeń duszy nasze idee mogą bardzo zbliżać się do impresji.
Hume dzieli wszystkie percepcje na proste i złożone - w ten sposób otrzymujemy cztery ich grupy. Należy jednak zauważyć, że idee możemy konstruować sami z dostępnych nam danych - wtedy nie odpowiadają żadnym impresjom. Jednakże, jeżeli chodzi o idee proste, to te zawsze mają swoje odpowiedniki w impresjach.
Zazwyczaj impresje poprzedzają idee. Można jednak znaleźć jeden wyjątek od tej reguły. Jeżeli dysponujemy całą paletą barw, w której będzie brakowało jednego tylko odcienia, to będziemy w stanie wytworzyć sobie jego ideę nawet w przypadku braku odpowiadającej jej impresji.
Impresje można jeszcze podzielić na zmysłowe i refleksyjne. Impresje zmysłowe powstają pierwotnie w duszy z nieznanych przyczyn. Impresje refleksyjne w znacznej mierze wywodzą się z idei. Dla przykładu: mam impresję zimna z towarzyszącym jej bólem. Kopia tej impresji pozostanie w pamięci, jako idea. Może ona następnie wytwarzać impresję niechęci, która jest impresją refleksyjną.
kojarzenie idei
Odebrane impresje mogą ponownie pojawić się w świadomości albo jako impresje, ale słabsze (dzięki pamięci), albo jako idee (dzięki wyobraźni). Pamięć zachowuje nie tylko proste idee, ale też ich porządek. Wyobraźnia może arbitralnie łączyć je ze sobą i rozkładać. Istnieje jednak w wyobraźni pewna zasada kojarząca w sposób naturalny idee. Kojarzenie to opiera się na własnościach podobieństwa, styczności oraz zależności przyczynowo-skutkowej.
(…)
…. Być może można by nazwać go agnostykiem.
sceptycyzm
Hume wyróżnia dwa rodzaje sceptycyzmu: „poprzedzający” wszelką pracę badawczą i filozofię oraz „następczy” - następujący po nich jako ich rezultat. Ten sceptycyzm można z kolei podzielić na sceptycyzm dotyczący zmysłów i sceptycyzm dotyczący umysłu. Sceptycyzm zmysłowy sprowadza się do pytania: jak możemy dowieść, że percepcje są przedstawieniami przedmiotów, które same nie są percepcjami?
Sceptycyzm dotyczący rozumu może odnosić się do rozumowań teoretycznych albo praktycznych. Główny sceptyczny zarzut przeciwko wartości rozumowań abstrakcyjnych jest wywiedziony z rozpatrywania naszych idei przestrzeni i czasu (nieskończona podzielność). Zarzuty przeciwko rozumowaniom praktycznym mogą być potoczne, czyli opierać się na sprzecznych opiniach, lub filozoficzne, dzięki którym widać…
… przyjemności lub bólu: pragnienie, wstręt, smutek, przyjemność, nadzieja, lęk, rozpacz, poczucie bezpieczeństwa. Hume wymienia też uczucia bezpośrednie, które powstają pod wpływem instynktu, którego niepodobna wyjaśnić: pragnienie kary dla wrogów i szczęścia dla przyjaciół, głód, pożądanie płciowe oraz inne pragnienia cielesne. Uczucia pośrednie powstają z tego, co Hume nazywa „podwójnym powiązaniem…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)