WULKANIZM Magma przemieszczajaca sie ku górze w skorupie ziemskiej może wydostawac sie na powierzchnie. Przyczyna ascenzji magmy jest uwalnianie sie z niej pary wodnej i gazów rozpuszczonych i utworzenie mieszaniny z magma. Przy zachwianiu różnicy miedzy ciśnieniem a temperatura dochodzi do wypływu lub wybuchu magmy, która na powierzchni nazywa się lawa. Lawa ma podobny skład jak magma, ale jest uboższa w składniki lotne Erupcja - wyrzucenie przez wulkan na powierzchnie Ziemi materiału wulkanicznego (lawa, materiał piroklastyczny, substancje lotne) Wyró _ niamy erupcje: - centralne – lawa wydobywa sie z krateru. Krater jest połaczony kanałem z ogniskiem magmowym Wybuch wulkanu St Helens,(USA) 18.05.1980 Wybuch wulkanu Parikutin (Meksyk)1943 r - linijne – lawa wydobywa sie szczelinami. Aktualnie ten typ erupcji nale_y do rzadkosci. Obecnie obserwowany na Islandii, gdzie od kilkudziesieciu milionów lat wylewaja sie lawy bazaltowe. Na obszarze Laki Jokul w 1783 r nastapiła erupcja linijna ze szczeliny długosci 25 km. Islandzki wulkan Hekla równie_ utworzony jest w szczelinie. W ten sposób powstały ogromne mezozoiczne i paleogenskie pokrywy lawowe (tzw trapy ) Dekanu, południowej i wschodniej Afryki, Syberii – zajmujace obszary 0,5 mln km2, o grubosci do 3 km. Pokrywa bazaltowa Dekanu w Mahabaleshwar, Pokrywa bazaltowa Columbia River USA Ghaty Zachodnie, Indie (Fot. Vic Camp) Pokrywy bazaltowe na Islandii (fot. Michał i Krzysztof Alenowicz) - aeralne – powstaja kiedy np magma batolitu podnosi sie blisko powierzchni ziemi i przetapia skały sklepienia lub przedziera sie na powierzchnie na duzym obszarze. Przykład: pliocenska płyta ryolitowa w parku Yellowstone o pow. 10 000 km2 Ten typ erupcji miał miejsce głównie w przeszłosci geologicznej, kiedy skorupa ziemska była cienka; Produktami erupcji s a lawy i materiał piroklastyczny Lawy (temp 800 – 1000oC) w zale_nosci od zawartosci krzemionki dzielimy na: - kwa s ne – maja du_a lepkosc, sa geste, tworza krótkie potoki, krzepna blisko miejsca erupcji; przykładem lawy kwasnej jest Dome de Sarcoui w Owernii (Francja) - zasadowe - maja mała lepkosc, sa rzadkie, ruchliwe, płynne; poruszaja sie szybko i rozlewaja sie szeroko wokół miejsc erupcji; - obojetne – maja cechy posrednie Pr e dko sc przemieszczania lawy uwarunkowana jest jej lepkoscia i wynosi: od 3 - 4 km/h (np. Wezuwiusz, Etna) do 40 km/h (Mauna Kea, Kilauea). Sporadycznie przepływ mo_e szybszy - np. w czasie erupcji Nyiragongo na granicy Konga i Ruandy w 1977 r lawa spływała z predkoscia 60 km/h Kilauea – Hawaje. Na zdj e ciu: lawa płynie 7,2 km/h. Wulkanolodzy biegn a 18 km/h (U.S. Geological Survey, zdj e
(…)
…
Lapille (wł małe kamyki) – fragmenty wielkosci grochu lub orzecha włoskiego powstałe z
rozdrobnionej lawy lub z pokruszenia wczesniej powstałych law. Niekiedy sa to kryształy
minerałów powstałe wczesniej w stygnacej magmie
Srednica fragmentów 2 – 64 mm, kształty b ró_ne, czesto kroplowe
lapille
Piaski i popioły wulkaniczne – najdrobniejszy materiał piroklastyczny o srednicy
fragmentów ponizej 2 mm…
…, wyrzucone przez
wulkan i krzepnace w powietrzu (czyli lapille z takiego materiału)
scoria
Lapille (wł małe kamyki) – fragmenty wielkosci grochu lub orzecha włoskiego powstałe z
rozdrobnionej lawy lub z pokruszenia wczesniej powstałych law. Niekiedy sa to kryształy
minerałów powstałe wczesniej w stygnacej magmie
Srednica fragmentów 2 – 64 mm, kształty b ró_ne, czesto kroplowe
lapille
Piaski i popioły…
…, lsniacej powierzchni.
Lawa pahoehoe - Alae w Hawaii Volcanoes National Park.
Fot. pochodzi ze zbiorów USGS Hawaiian Vocano Obserwatory
Lawa pahoehoe po erupcji wulkanu Krafla w 1997,
fot. R.W. Decker
Stygnaca lawa zmniejsza objetosc, powstaja w niej napre_enia, tworza sie spekania –
cios termiczny. Pekniecia te sa prostopadłe do ochładzanej powierzchni, zatem
prostopadłe do powierzchni pokryw lawowych…
… te dzielimy w zaleznosci od wielkosci.
Najwieksze to bomby i szlaki (1 m3), najmniejsze to piaski i popioły wulkaniczne.
Scementowane piaski i popioły wulkaniczne to tufy.
Bomba wulkaniczna – składnik produktów piroklastycznych, okreslany umownie jako
fragmenty o srednicy powyzej 6,4 cm. Najczesciej srednica ta wynosi od kilkunastu do
kilkudziesieciu cm, ale moze przekraczac 1m. Fragmenty szklistej, nieco…
… wystepuja sporadycznie
np. bazanit na Dolnym Slasku
Długo po wygasnieciu wulkanu moga sie utrzymywac tzw. procesy powulkaniczne.
Nale_a do nich głównie wyziewy gazów o róznej temperaturze. Wzbogacaja one atmosfere w
olbrzymie ilosci gazów włacznie z bardzo szkodliwymi dla swiata zywego (chlor,
siarkowodór, chlorowodór, amoniak i dwutlenek siarki). Sama Dolina Tysiaca Dymów na
Alasce wokół wulkanu Katmai…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)