Pi_at-Borcuch. Notatka składa się z 4 stron.
WSKAŹNIKI ZJAWISK SPOŁECZNYCH Proces kształtowania się pojęcia wskaźnika zjawisk społecznych Termin „wskaźnik" w metodologicznym znaczeniu służy do określenia pewnej cechy przedmiotu lub
zjawiska pozostającej w takich związkach z inną jego cechą, że wystąpienie jej sygnalizuje obecność tej
drugiej. W naukach przyrodniczych poszukiwanie tak pojętych wskaźników było podejmowane przez
uczonych od wielu wieków, a pierwszą dojrzałą próbą metodologicznego uporządkowania owych
poszukiwań była teoria indukcji F. Bacona, udoskonalona następnie przez J.S. Milla32.
W naukach społecznych poszukiwania tego rodzaju wskaźników sięgają czasów pojawienia się tzw.
„statystyki społecznej", a następnie dojścia do głosu socjologii. Warto tu wspomnieć chociażby o
siedemnastowiecznych opracowaniach statystycznych, których twórcami byli m.in. John Graunt, A. Quetelet, Adolph Wagner i in., a także o badaniach prowadzonych przez F. Le Playa nad życiem rodzin robotniczych czy C. Bootha nad życiem ludności Londynu. Wymienieni uczeni starali się określić np. status ekonomiczny
czy społeczny badanych rodzin na podstawie takich danych, jak: sposób odżywiania się rodziny, jakość mieszkania, rodzaj odpoczynku, wysokość zarobku, charakter wykonywanej pracy, liczebność rodziny itp., chociaż nie używali oni słowa „wskaźnik", to przecież poszukiwali właśnie takich cech, jakie charakteryzują funkcje
wskaźników badanych faktów ekonomicznych lub społecznych.
Oprócz wysiłków zmierzających do poszukiwań wskaźników różnych zjawisk społecznych, jakie były
podejmowane z inspiracji poznawczych, można także odnotować analogiczne działania wynikające z
potrzeb praktyki, czyli z inspiracji działaczy społeczno-ekonomicznych czy politycznych. Wymieńmy dla przykładu powołany przez prezydenta Hoovera w latach 1929 - 1933 Research Committee on Social Trends, który podejmował próby ustalenia różnych wskaźników przeobrażeń społecznoekonomicznych
w USA.
Socjologiczna koncepcja wskaźnika pojawia się w latach czterdziestych naszego stulecia jako m.in. jedna z prób tzw. „unaukowiania socjologii" poprzez możliwość mierzenia i ujmowania w sposób intersubiektywny zjawisk, które nie poddają się bezpośredniej obserwacji — na co wskazuje trafnie T. Pawłowski. Nadmieńmy tu również, że odwoływanie się do socjologicznych wskaźników bywało często nadużywane dla potrzeb praktyki. Proponowane wskaźniki, np. jakości życia, dobrobytu,
zadowolenia itp., nie tyle ukazywały rzeczywiste uwarunkowania danych zjawisk, lecz raczej służyły do uzyskania przeróżnych teorii czy programów społeczno-politycznych.
Biorąc pod uwagę ten dość złożony proces kształtowania się koncepcji omawianych wskaźników, trudno zgodzić się z tezą głoszoną przez M. Petersa i R. Zeugina, że pojęcie „wskaźnik społeczny" zostało użyte dopiero przez Raymonda Bauera w 1966 r.35 Już znacznie wcześniej, bo w 1944 r.ukazało się studium Dimension of Society autorstwa Stuarta Cartera Dodda, gdzie m.in. znajdziemy pojęcie interesującego nas wskaźnika. Zdaniem tego autora, wskaźnik jest obiektywnie obserwowalnym znakiem pewnej cechy. Jest to materialne lub behawioralne ukazanie sprawdzalnego dowodu istnienia cech, jakie on reprezentuje.
(…)
… wskaźnika zjawisk społecznych oraz
b) zakres jego zastosowania.
Do grupy pierwszej zaliczamy tu takie definicje, które ujmują interesujące nas wskaźniki
instrumentalnie, czyli jako narzędzia umożliwiające naukowe badanie i opis społecznej rzeczywistości oraz zachodzących w niej przeobrażeń. Do kategorii tej zaliczamy także takie definicje, które traktują wskaźniki jako swoiste jednostki miary…
… postrzeganym cechom badanych obiektów pewnych liczb rzeczywistych jako ich
miary. Liczby te są niekiedy uważane za wskaźniki metryczne, których indicatum może być np. zmienną reprezentującą continuum danej postawy lub dyspozycji psychospołecznej. Trafnie zauważa jednak T. Pawłowski, że przy wskaźnikach inferencyjnych może pojawić się pytanie: Jaka jest podstawa takiego przyporządkowania liczb poszczególnym…
…. między wskaźnikiem a cechą wskazywaną, czyli
indicatum) są możliwe do ustalenia na drodze empirycznej. Jeżeli poprzez empiryczne badania
stwierdzimy np., że wzrost solidarności członków grupy i ich skłonności nawet do dużych poświęceń następuje zawsze wtedy, gdy pojawia się poważne zagrożenie zewnętrzne dla danej grupy, to możemy powiedzieć, iż pomiędzy W {W— solidarność i altruizm) a / (/— zagrożenie zewnętrzne…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)