To tylko jedna z 5 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
U t y l i t a r y z m J. Baszkiewicz F. Ryszka Historia doktryn politycznych i prawnych.., F.Copleston Historia filozofii., źródła (J.Bentham, J.Mill).
Podstawy filozoficzne i prekursorzy utylitaryzmu.
Utylitaryzm zrodził się w kręgu e m p i r y z m u brytyjskiego, który niewątpliwie odegrał zasadniczą rolę w ukształtowaniu się nowej etyki będącej składnikiem myśli liberalnej. Przede wszystkim filozofia Davida Hume'a była szytowym osiągnięciem tego rodzaju filozofii. Mimo, iż zwalczana była przez Thomasa Reida i jego następców, ani nie znalazła należytego miejsca w panteonie uniwersytetów brytyjskich, należy przyjąć, że tradycja recepcji doświadczalnej była nadal w Anglii bogata. Klasyczny empiryzm brytyjski zajmował się przeważnie naturą, zakresem, granicami poznania ludzkiego. Natomiast ruch utylitarystyczny miał z istoty postawę praktyczną: zmierzał ku reformie prawa, systemu karnego i życia politycznego - a w wydaniu Benthama koncentrował się na zagadnieniach etycznych. O ile jednak Hume starał się zrozumieć świat, państwo, społeczeństwo i politykę w swojej filozofii, tak Bentham usiłował wszystkie wymienione sfery reformować. Niemniej jednak nadmiernym uproszczeniem jest traktowanie utylitaryzmu wyłącznie jako program praktycznych reform w życiu społecznym i politycznym. Niewątpliwie jest czymś więcej.
Wpływ Hume'a jest jednak nie do przecenienia dla utylitarystów. Jego filozofia, która bazowała w dużej mierze na twierdzeniach psychologicznych i empirycznych, stanowiła dla nowej etyki inspirację. Nie bez znaczenia etylitaryzm określa się jako „psychologiczny hedonizm”. Widać więc także wpływy antyczne, epikurejskie. Hedonizm antyczny odnosił się jednak bardziej do jednostki (w introspekcji), natomiast w epoce nowożytnej mówiło się częściej o etyce społecznej, o idei dobra powszechnego.
Mimochodem możemy zauważyć, że choć hedonizm był tylko jedym ze składników teorii etycznej Locke'a, stwierdzał on wyraźnie, że rzeczy zatem są dobre albo złe tylko ze względu na przyjemność lub przykróść. Elementy nowej etyki utylitarystycznej znalazły się także w myśli Johna Locke'a. Właściwość, którą Locke nazywał „dobrem”, Bentham opisuje jako „użyteczność”.
Utylitaryzm czerpał podstawy z i n d y w i d u a l i z m u . Dalsze rozważania przyniosły jednak o wiele więcej wniosków w zakresie wizji społeczeństwa jako całości. Później drogi nieco się rozeszły: utylitaryzm zmierzał ku społeczeństwu dobrobytu, natomiast indywidualizm postawił na plan pierwszy ideę państwa jako organicznej całości (wpływ grecki i niemiecki). Podstaw wszakże nie zatracono.
Warto wspomnieć o wpływie filozofii Helvetiusa na utylitaryzm. Bentham był niewątpliwie pod wrażeniem francuskiego oświecenia. To nie on stworzych nową etykę od podstaw, lecz wykorzystał poglądy wcześniej już znane. Lecz z wielką przenikliwością i prostotą potrafił zredukować idee. Czynił to za pomocą
(…)
… użyteczności odwołuje się więc do społeczeństwa i należy ją traktować jako zasadę największego szczęścia.
Jeremy Bentham zadał sobie trud określenia „interesu społeczeństwa”. Społeczeństwo pojmował jako pojęcie abstrakcyjne (motyw liberalny): Społeczeństwo jest rzekomym ciałem, złożonym z indywidualnych osób, które się trktuje jakby stanowiły jego członki. Czumże jest wobec tego interes społeczeństwa? Sumą…
… Jamesa Mill'a.
J a m e s M i l l był czołowym uczniem Benthama i żył w latach 1773 - 1836. Wielokrotnie borykał się z problemami finansowymi, aż wreszcie udało mu się wydać pracę traktującą o historii Indii Brytyjskich. Przyniosło mu to posadę w Kampanii Wschodnioindyjskiej. Kiedy Mill spotkał Benthama, stał się jego żarliwym uczniem. W owym czasie niedoszły prezbiteriański duchowny tał się agnostykiem…
… duchem publicznego dobra, a pewne działani nie są naznaczone altruizmem. Dostrzegał zatem toczący się konflikt interesów. Niezbędne jest w związku z tym harmonizowanie interesów z uwagi na powszechne dobro - taka jest rola rządu i prawodawcy. Prao ma określać wzajemne relacje, ażeby uniknąć konfliktów. Było to przede wszystkim usuwanie przeszkód utrudniających wzrost szczęścia możliwie jak największej…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)