Typy ironii
Ironia - właściwość stylu polegająca na sprzeczności między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej znaczeniem właściwym, nie wyrażonym wprost, ale zamierzonym przez autora i zazwyczaj rozpoznawalnym dla odbiorcy. Sygnałem ironiczności jest zakwestionowanie znaczenia dosłownego przez intonację, mimikę itd.
Zależnie od sytuacji ironia może służyć celom satyrycznym, być formą dowcipu, współczynnikiem parodii, przejawem drwiny, sarkazmu. Dokumentuje wyższość mówiącego, który pozwala sobie wobec tematu i odbiorcy na igranie sprzecznymi sensami, ale świadomie zwrócona być może również przeciw samemu autorowi, jego sytuacji i twórczości autoironia. Zaliczana zazwyczaj do tropów stylistycznych. W wypowiedzi ironicznej, podobnie jak w przypadku symbolu, występuje zjawisko podwójności. Jednak, w przypadku ironii, podwójność sprowadza się do tego, że sformułowania służą innej intencji, niżby się wydawało z pozoru (chwalenie to krytyka itp.)
- Istota ironii: sprzeczność między znaczeniami słów, a istotą zawartą w kontekście. - Ironii może służyć drobiazgowy opis, przesadne podkreślania wspaniałości otoczenia, co prowadzi właśnie do efektu ironicznego. W wypowiedzi ironicznej słowa otrzymują inne niż zazwyczaj zabarwienie emocjonalne.
- Ironia służy często tworzeniu dystansu pomiędzy podmiotem wypowiedzi a samą wypowiedzią. Mówiący w pewnym sensie nie bierze odpowiedzialności za swoje słowa. - warto pamiętać, że to, co ironista ujawnia z zamierzenia, ofiara odsłania nieumyślnie
- w ironii działa prawo pomniejszających się nawrotów. Z każdym powtórzeniem ironicznego wyrażenia bądź chwytu jego efekt ironiczny staje się słabszy.
- utwór może być ironiczny tylko z zamierzenia; ironizować można tylko świadomie
Ironia romantyczna, sokratyczna i tragiczna
Ironia romantyczna - wykształcona na gruncie filozofii i estetyki niemieckiego romantyzmu (Schlegel, Fichte) koncepcja postawy artysty wobec świata charakteryzująca się
Absolutną przewagą czynnika podmiotowego nad przedmiotowym, subiektywnego nad obiektywnym
Traktowaniem twórczości jako gry ujawniającej przeciwieństwa rządzące bytem i sztuką, a pozwalającej na uzyskaniu wobec nich dystansu (np. igranie utrwalonymi w tradycji konwencjami literackimi, łączenie pierwiastków sprzecznych - chociażby tragicznych i komicznych). Pojawia się u Puszkina, Słowackiego i Norwida.
Ironia sokratyczna - zasada przeprowadzania dysputy charakterystyczna dla postawy filozoficznej i nauczycielskiej Sokratesa. Polega na zadawaniu pytań z pozycji człowieka naiwnego, nieuczciwego i wiedzącego o swej niewiedzy, ujawniających jednak powierzchowność racji przeciwnika, sprowadzających je do absurdu, a w końcu ułatwiających odkrycie prawdy.
(…)
… przedstawi wydarzenia rzeczywiste, to oczywiście nie przestanie być z tej racji poetą. W końcu nic nie stoi na przeszkodzie, aby niektóre ze zdarzeń przebiegały zgodnie z prawdopodobieństwem (czyli mogą się zdarzyć)
Bibliografia:
- Arystoteles, Poetyka, Wrocław 2006.
- Muecke S. D., Ironia: podstawowe klasyfikacje, [w:] Pamiętnik Literacki LXXVII, 1986.
- Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Wrocław 1988.
- Zarys teorii literatury, pod red. M. Głowińskiego, A. Okopień-Sławińskiej, J. Sławińskiego, Warszawa 1975.
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)