Teoria dysonansu poznawczego Uczucie przykrego napi ę cia spowodowane informacj ą , któr ą jest sprzeczna z naszym wyobra ż eniem siebie jako osoby rozs ą dnej i sensownej, nazywa si ę dysonansem poznawczym. dysonans poznawczy : pop ę d spowodowany poczuciem dyskomfortu, pierwotnie definiowany jako konsekwencja utrzymywania dwóch lub wi ę cej niezgodnych ze sob ą elementów poznawczych, nast ę pnie okre ś lany jako konsekwencja zaanga ż owania si ę w dzia ł anie, które jest sprzeczne z koncepcj ą siebie jako osoby przyzwoitej i rozs ą dnej Leon Festinger (1957) dysonans definiowa ł jako niezgodno ść mi ę dzy dwoma elementami poznawczymi . Mamy wiele przekona ń na temat nas samych oraz na temat ś wiata i czasami te przekonania s ą wzajemnie sprzeczne. We ź my jako przyk ł ad ludzi, którzy pal ą papierosy. Jest bardzo prawdopodobne, ż e pojawi ą si ę u nich sprzeczne ze sob ą elementy poznawcze — wiedza o tym, ż e pal ą , z jednej strony i wiedza o tym, ż e palenie papierosów mo ż e by ć przyczyn ą powa ż nych problemów zdrowotnych, z drugiej strony. Z definicji, któr ą poda ł Festinger, wynika, ż e gdy dwa elementy s ą ze sob ą niezgodne, to ludzie do ś wiadczaj ą swoistego napi ę cia psychologicznego zwanego dysonansem. elementy poznawcze : my ś li, uczucia, przekonania b ą d ź wiedza o czym ś Czy rzeczywi ś cie jakakolwiek niezgodno ść mi ę dzy elementami poznawczymi wywo ł uje dysonans? Gdyby mo ż na by ł o zajrze ć do czyjej ś g ł owy i zbada ć istniej ą ce tam przekonania, to niew ą tpliwie okaza ł oby si ę , ż e niektóre z nich s ą ze sob ą sprzeczne, ale jednocze ś nie nie powoduj ą du ż ego dysonansu, czyli stanu przykrego napi ę cia. Na przyk ł ad mo ż emy uwa ż a ć , ż e nale ż y by ć czystym i schludnym, a pewnego dnia zostawi ć otwart ą tubk ę pasty do z ę bów. Dla wi ę kszo ś ci z nas ta niezgodno ść nie b ę dzie szczególnie niepokoj ą ca. Inne rodzaje niezgodno ś ci, takie jak sprzeczno ść mi ę dzy nast ę puj ą cymi elementami poznawczymi: „Pal ę papierosy" oraz „ Palenie papierosów mo ż e mnie zabi ć ", najprawdopodobniej spowoduj ą znacznie wi ę kszy dysonans. Jak wskazuje powy ż szy przyk ł ad, nie wszystkie niezgodno ś ci poznawcze s ą jednakowo niepokoj ą ce. W miar ę jak rozwija ł a si ę teoria, coraz bardziej by ł o jasne, ż e najwi ę ksze prawdopodobie ń stwo pojawienia si ę
(…)
… przykłady zaprzeczania, zniekształcania i usprawiedliwiania
nie zostały przez nas wymyślone, są one oparte na rzeczywistych przypadkach
podawanych przez ludzi, którzy próbowali, lecz nie zdołali zerwać z nałogiem. Podobne
uzasadnienia podawały osoby, które próbowały bez skutku zrzucić nadwagę, które zaniechały
praktykowania bezpiecznego seksu lub które wiedzą o złym stanie swego zdrowia (Croyle,
Jemmott…
… i schludnym, a pewnego dnia zostawić otwartą tubkę pasty do zębów. Dla
większości z nas ta niezgodność nie będzie szczególnie niepokojąca. Inne rodzaje niezgodności,
takie jak sprzeczność między następującymi elementami poznawczymi: „Palę papierosy" oraz
„Palenie papierosów może mnie zabić", najprawdopodobniej spowodują znacznie większy
dysonans.
Jak wskazuje powyższy przykład, nie wszystkie niezgodności…
… poznawczych; na przykład
mogą oni próbować przekonać siebie, że wiedza na temat związku między paleniem a rakiem
nie jest rozstrzygająca. (Jest to bardzo podobne do tego, co robiły osoby uprawiające jogging,
które napinały swoje mięśnie — patrz przykład przedstawiony we wstępie). Inni będą się starali
wprowadzić nowe elementy poznawcze — na przykład przekonanie, że filtry papierosowe
zatrzymują większość…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)