Temat nr 2
Badanie warunków geometrycznych oraz stanu mechanizmów i optyki teodolitu i niwelatora
1. Sprzęt
Teodolit Zeiss Jena Theo 010 z libelą kolimacyjną, teodolit Theo 10A, tarcza celownicza, szkicownik, dzienniki do pomiaru kątów, Niwelator libelowy i samopoziomujący, łaty, żabki, szkicownik, dzienniki do niwelacji 2. Miejsce odbywania ćwiczeń
Sala III G.
3. Cel ćwiczeń Badanie warunków geometrycznych teodolitu z libelą kolimacyjną i z automatycznym poziomowaniem indeksu kręgu pionowego oraz warunków geometrycznych niwelatora libelowego i samopoziomującego
4. Opis zagadnienia
A. Teodolit
Jednym z czynników zapewniających określoną dokładność pomiaru jest sprawność użytego do pomiaru instrumentu. Przedmiotem naszych rozważań będzie teodolit optyczny, z jedno- lub dwumiejscowy systemem odczytowy. Sprawnym teodolitem będziemy nazywać instrument, który spełnia teoretyczno założenia konstrukcyjne, czyli jest pozbawiony usterek mechanicznych, optycznych i błędów instrumentalnych. Trudno oczekiwać, aby instrument był absolutnie bezbłędny, gdyż po pewnym czasie, skutkiem wielu czynników zewnętrznych (np: transport, temperatura, naprężenia wewnętrzne materiału, z którego jest wykonany dany sprzęt), działania urządzeń mechanicznych i pewne warunki geometryczne mogą zostać zakłócone. Wzajemne położenie niektórych elementów optycznych skutkiem wyżej wspomnianych czynników także może ulec zmianie.
Sprawdzenie i rektyfikacja teodolitu obejmuję zatem trzy grupy czynności
usunięcie uszkodzeń mechanicznych
konserwację elementów optycznych,
rektyfikację warunków geometrycznych,
Do rektyfikacji warunków geometrycznych teodolitu można przystąpić po uprzednim usunięciu uszkodzeń mechanicznych i należytej konserwacji elementów optycznych. Wpływ pewnych błędów można wprawdzie eliminować drogę odpowiednich metod pomiaru (najczęściej przez pomiar w dwóch położeniach lunety), ale ogólnie dąży się do tego, aby drogą rektyfikacji eliminować stwierdzone błędy instrumentalne, sprowadzające ich niekorzystny wpływ praktycznie do zera.
Uszkodzenia mechaniczne
Przed przystąpieniem do konserwacji elementów optycznych i rektyfikacji warunków geometrycznych należy stwierdzić i ewentualnie usunąć uszkodzenia mechaniczne instrumentu, spodarki i statywu. Przyczyny powstawania uszkodzeń mechanicznych są różne. Najczęściej ulega uszkodzeniu instrument podczas transportu lub niewłaściwej obsługi. Dokręcania zacisków i śrub bez wyczucia prowadzi do uszkodzenia poszczególnych elementów tych urządzeń. Szkodliwa naciski na mechanizmy śrubowe, mikroskopy, libele, lunetę itp., na przykład podczas wyjmowania lub wkładania instrumentu do skrzynki, są także bardzo często przyczynę uszkodzeń. Poniżej omówimy przegląd teodolitu w aspekcie jego uszkodzeń mechanicznych.
(…)
…, który działa na zasadzie dwóch par klinów optycznych lub dwóch płytek płaskorównoległych.
Błąd paralaksy systemu odczytowego
W dwumiejscowym systemie odczytowym występują dwa rodzaje błędu paralaksy:
paralaksa pomiędzy dwoma obrazami podziału kręgu A i B,
paralaksa pomiędzy obrazami podziału (A i B) a obrazem mikrometru.
Błąd paralaksy pomiędzy dwoma obrazami podziału kręgu A i B występuje wówczas, gdy obraz części A nie tworzy się w płaszczyźnie części B. Obrazy kresek górnych i dolnych nie są jednocześnie jednakowo ostre. Błąd paralaksy pomiędzy obrazem podziału kręgu A i B a obrazem mikrometru powstaje wówczas,- gdy obraz podziału kręgu (A i B) nie tworzy się w płaszczyźnie skali. Obraz podziału kręgu (A i B) i obraz mikrometru nie są jednocześnie jednakowo ostre
Błąd runu W dwumiejscowym systemie…
… wysokości statywu, powinny pewnie dociskać okucia elementów drewnianych. W przypadku stwierdzenia zerowania gwintu śrub motylkowych statyw jest niesprawny. Uszkodzone śruby należy wymienić.
Sprawdzenie systemu odczytowego
Po przeglądzie i ewentualnej konserwacji elementów mechanicznych i optycznych teodolitu należy sprawdzić, czy system odczytowy jest wolny od dwóch podstawowych błędów: błędy paralaksy…
… o kolimator. W takich przypadkach zakładamy, że kolimator ten jest w pełni sprawny i został przed rektyfikacją także sprawdzony metodami podanymi Warunek libel
W ramach tego warunku należy sprawdzić i zrektyfikować wszystkie libele umieszczone na alidadzie, oprócz libeli kolimacyjnej i ewentualnie libeli na lunecie, którą rektyfikujemy przy usuwaniu błędu miejsca zera. Libele na alidadzie sprawdzamy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)