SZKOLNICTWO NIEPUBLICZNE W KRAJACH SKANDYNAWSKICH
WSTĘP
Szkoły prywatne i społeczne (niepaństwowe) mają wielowiekową tradycję . Były to - i nadal są - szkoły utworzone i utrzymywane przez indywidualnych donatorów lub organizacje , stowarzyszenia , kościoły różnych wyznań . Miejsce i znaczenie szkół prywatnych i społecznych w systemach szkolnych zależy od tradycji oświatowej , koncepcji pedagogicznych , ustroju społeczno - politycznego , tradycji religijnych i wielu innych czynników (T. Lewowicki , J. Radziewicz , 1993) .
Istnienie szkół prywatnych obok publicznych jest przejawem pluralizmu szkolnego . Większość podstawowych aktów prawnych (takich jak konstytucje oraz ustawy szkolne) w krajach zachodnich zawiera określenia o wolności nauczania , czyli dopuszczają istnienie dwóch niezależnych sektorów szkolnictwa . Status szkół prywatnych jest mocno zróżnicowany : od placówek elitarnych , posiadających duże środki finansowe , poprzez szkoły uposażone przeciętnie stanowiące alternatywę dla oświaty publicznej , aż do placówek pełniących specjalne funkcje edukacyjne (M.J. Adamczyk , A. Ładyżyński , 1999) .
Szkoły prywatne można podzielić na różne grupy uwzględniając różne kryteria , np. źródło finansowania , stopień partycypowania w kosztach nauki przez rodziców , państwo, samorząd lokalny , stopień autonomii szkół od władz oświatowych , filozofie nauczania i wychowania , funkcje pełnione wobec społeczeństwa (M.J. Adamczyk , A. Ładyżyński , 1999) .
Szkoły elitarne - ekskluzywne o specyficznym charakterze , na ogół o bogatych tradycjach , są w dużym stopniu niezależne od nadzoru zewnętrznego . Stosują tradycyjne metody nauczania i wychowania , które często zmieniają się wolno i w sposób ewolucyjny. Inną kategorię oświaty prywatnej stanowią szkoły odpowiadające na zapotrzebowanie konkretnych grup mniejszościowych : etnicznych , wyznaniowych , wspólnot lokalnych itp. Celem ich jest bardzo często zachowanie języka , kultury , obyczaju i religii oraz pewnego klimatu etycznego . Są też i takie szkoły , które pełnią służebną rolę wobec uczniów wymagających specjalnej troski (M.J. Adamczyk , A. Ładyżyński , 1999) .
Główną funkcją szkolnictwa prywatnego w większości systemów edukacyjnych jest przede wszystkim równoważenie niedostatków w jakości procesów nauczania i wychowania w szkołach publicznych . O wyborze szkoły prywatnej mogą decydować czynniki natury światopoglądowej , pragnienie ułatwienia startu zawodowego młodym ludziom , a także kompensacji braków , które występują w sektorze szkolnictwa publicznego (M.J. Adamczyk , A. Ładyżyński , 1999) .
Zakres kontroli i nadzoru władz publicznych nad szkolnictwem prywatnym w krajach zachodnich jest różny . Zdecydowany wpływ na charakter sprawowanej kontroli mają ustrój państwa i formy zarządzania oświatą . Stopień ingerencji administracji publicznej regulują przede wszystkim konstytucje i ustawy szkolne . Największą niezależność posiadają szkoły , które nie są dotowane przez państwo . Kontrola w nich - na ogół - ogranicza się do ustalenia , czy instytucja szkolna przestrzega ogólnych zasad i norm higieny , bezpieczeństwa i porządku publicznego (M.J. Adamczyk , A. Ładyżyński , 1999) .
(…)
… tradycje i odzwierciedla ugruntowane przeświadczenie , iż zagwarantowana rodzicom wolność wyboru edukacji i dróg kształcenia dla ich dzieci jest wyrazem sprawiedliwości społecznej (W. Rabczuk , 1992 , cz. 1) .
Ustawa z 1814 r. , wprowadzająca w Danii powszechny obowiązek szkolny , usankcjonowała również istnienie szkół prywatnych . W połowie XIX w. zaczęto tworzyć „szkoły wolne” - prywatne szkoły powszechne , funkcjonujące równolegle ze szkołami komunalnymi . Rozwojowi szkół prywatnych sprzyjała zmiana w 1849 r. obowiązku szkolnego na obowiązek nauki (W. Rabczuk , 1992 , cz. 1) .
Wolność nauczania gwarantująca koegzystencję sektora szkolnictwa publicznego i prywatnego , jak i prawo do bezpłatnej oświaty dla dzieci w wieku szkolnym zostały zapisane w konstytucji Danii z 1953 r. Konstytucja…
… (Cz. Kupisiewicz , 1993) . Wywodzi się ona z tradycji lansowanych przez Mikołaja Grundtivga (1783-1872) - duńskiego pedagoga , poety , polityka i kaznodziei - szkół - internatów i uniwersytetów ludowych , w których treść pracy oparta była na rodzimej kulturze : historii, literaturze , folklorze , zaś ich głównym zadaniem było wywoływanie przeżyć , rozwijanie uczuć i kształcenie wyobraźni . Uniwersytety ludowe odegrały znaczną rolę w rozwoju oświaty dorosłych w krajach skandynawskich (W. Okoń , 1996) .
Szkoła alternatywna w Danii w swej obecnej postaci nosi nazwę efterskola , tzn. szkoła - internat dla młodzieży pracującej , a jej najbardziej reprezentatywnym modelem jest ośrodek dydaktyczno - wychowawczy TVIND . Ośrodek ten - podobnie jak ponad 100 zbliżonych do niego placówek edukacyjnych typu…
… . Komitet Kultury Rady Nordyckiej , po zapoznaniu się ze stanowiskiem krajów członkowskich doszedł do wniosku , że system szkół prywatnych w różnych krajach nordyckich reprezentuje odmienne tradycje i trendy rozwojowe i stwierdził , iż nie widzi możliwości poszukiwania wspólnych podstaw dla wypracowania jednolitych zasad zarządzania edukacją prywatną w tych krajach (W. Rabczuk , 1992 , cz. 2) .
Aktualny stopień prywatyzacji szkolnictwa w poszczególnych krajach jest przede wszystkim rezultatem wielorakich uwarunkowań historycznych , obejmujących sferę polityki , ideologii i stosunków społecznych .
BIBLIGRAFIA
Adamczyk M.J. , Ładyżyński A. , Edukacja w krajach rozwiniętych , Stalowa Wola 1999 , Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej
Baum M. , Integracja po duńsku , /w:/ „Edukacja i Dialog” 1992 , nr…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)