Sytuacja prawna prasy w okresie zaborów ( 1795-1914)
a) w zaborze austriackim
b) w zaborze pruskim
c) w zaborze rosyjskim
Najbardziej swobodnie rozwijać się mogła prasa polska w zaborze austriackim, gdzie miała od 18767 r. pewne możliwości swobodnego funkcjonowania. Nie obowiązywał system koncesji, istniała cenzura represyjna, dość surowa w odniesieniu do inicjatyw postępowych wychodzących ze środowisk ludowych i robotniczych, potem w miarę demokratyzowania się monarchii-znacznie zliberalizowana. W końcu XIX w. zniesiono system kaucji wydawniczych i podatek od każdego egzemplarza, tzw. Podatek stemplowy. Nie sprzyjał natomiast rozwojowi prasy i jej czytelnictwu poziom oświaty i nauki, niski zwłaszcza na wsi, zubożenie kraju, wreszcie zakaz publicznej sprzedaży prasy. Wszystko to sprawiało, że docierała głównie do środowisk wielkomiejskich, wielkomiejskich dopiero w końcu XIX w., w miarę jak powstawać zaczęły zalążki przyszłych masowych partii politycznych, wzrastać zaczęło zainteresowanie prasa w środowiskach robotniczych i wiejskich.
W zaborze pruskim represyjna cenzurę wprowadzono już w 1848 r. Władze pruskie od początku nastawione były na tępienie żywiołu polskiego i ograniczanie jego stanu posiadania. Sprzyjała rozwojowi prasy powszechniejsza niż w Galicji oświata i, co za tym idzie, umiejętność czytania, większa zamożność ludności wiejskiej, głównie w Wielkopolsce, która przewodziła walce narodowej, w innych bowiem dzielnicach zaboru, na Śląsku, Warmii i Mazurach żywioł polski nie miał pełnej struktury społecznej-składał się głównie z warstw ludowych.
Najtrudniejsza była sytuacja w zaborze rosyjskim po powstaniu styczniowym, gdzie naród polski był planowo i z premedytacją rusyfikowany. Po klęsce powstania zrusyfikowano wszystkie instytucje publiczne i szkoły, zakazana była wszelka działalność polityczna. Działał surowy system koncesji na wydawanie prasy i obsadę stanowisk redaktorów, cenzura prewencyjna nie pozwalająca na żadną śmielszą wypowiedź na tematy narodowe i społeczne. Można jednak było sprzedawać prasę na ulicy. Zupełnie zlikwidowano prasę polską na tzw. Ziemiach zabranych. Duży odsetek ludności nie umaił czytać, słabo była rozwinięta komunikacja. W tej sytuacji w Królestwie Polskim nielegalny ruch robotniczy wytworzył system prasy konspiracyjnej, uzupełniający się z prasą wydawaną na emigracji z przeznaczeniem dla kraju.
Sytuacja zmieniła się po rewolucji 1905 r., w wyniku której w Rosji wprowadzono cenzurę represyjną, wszakże stan wyjątkowy w Królestwie Polskim dawał władzom możliwość większego represjonowania prasy opozycyjnej. Od tego momentu datuje się rozwój prasy politycznej; choć prasa konspiracyjna działała nadal, nie spełniała ona już takiej jak dawniej roli.
(…)
… cenzura wojenna i reglamentacja informacji, a także występowały zasadnicze utrudnienia komunikacyjne, techniczne itp. Tereny zaboru rosyjskiego zostały zajęte przez Niemcy i Austro-Węgry, które stopniowo stwarzały lepsze warunki dla funkcjonowania prasy polskiej, niż miała ona przed wojną. Ogromne przemieszczenia ludności w Rosji spowodowały pojawienie się tam po rewolucji lutowej sporej ilości prasy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)