Styl naukowy i jego gatunki Styl naukowy jest odmianą języka ogólnego o trzech podstawowych funkcjach. Stanowi narzędzie:
niezbędne do zdobywania nowej wiedzy (funkcja poznawcza);
przekazywania nowej wiedzy członkom danej społeczności naukowej i na jej zewnątrz. (funkcja komunikacyjna);
kumulowania wiedzy i przechowywania jej z pokolenia na pokolenie (funkcja kumulacyjna). Początki rozwoju nauki sięgają w Polsce wieku XIII i związane są z narodzinami pierwszych środowisk uczonych, przede wszystkim prawników i lekarzy. Niemałe znaczenie miało założenie przez króla Kazimierza Wielkiego w 1364 r. Akademii Krakowskiej skupiającej środowisko uczonych i studentów. Początkowo językiem nauki była łacina. Epokowe dzieła naukowe, jak choćby De revolutionibus orbium coelestium (wyd.1543 r.) M. Kopernika czy Commmentatorium de Republica emendanda libri V (1554 r.) A. Frycza-Modrzewskiego napisane były w języku łacińskim. Nierzadko jednak szybko pojawiały się ich przekłady na język polski (np. O poprawie Rzeczypospolitej w tłumaczeniu C. Bazylika 1577). Początki zatem polskiego stylu naukowego wiązać można z przełomem XVI/XVII. Wtedy także powstają nowe ośrodki akademickie skupiające polskich uczonych: Akademia Wileńska (1579 r.) i Akademia Lwowska ( (1661 r.). Istotną rolę dla rozwoju tej odmiany funkcjonalnej polszczyzny w następnych wiekach odegrało oświecenie. Nie do przecenienia jest w tym zakresie rola Komisji Edukacji Narodowej i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, którego celem było opracowanie programów i podręczników szkolnych. H. Kołłątaj, M. Poczobut-Odlanicki, Jan i Jędrzej Śniadeccy, A. Naruszewicz, J. Bandurki, J.R. Czerniakowski, J.H. Osiński, P. Czenpiński, K. Kluk są czołowymi postaciami, które istotnie zapisały się dla kształtowania się polskiego stylu naukowego.
1. Odmiany polszczyzny naukowej
W praktyce jest to odmiana wewnętrznie zróżnicowana. O jej dyferencjacji decydują takie czynniki, jak: zróżnicowanie przedmiotowe i metodologiczne nauk, właściwości procesu komunikacji naukowej (rodzaj komunikatów: ustność lub pisemność), właściwości genologiczne tekstów, forma podawcza, cel wypowiedzi i rodzaj jej odbiorcy. Powyższe kryteria pozwalają wyodrębnić cztery zasadnicze typy polszczyzny naukowej:
teoretyczną - używają ją specjaliści danej dziedziny wiedzy w procesie poznawczo-komunikacyjnym, każda dyscyplina nauki tworzy przy tym własną terminologię;
dydaktyczną - ta porozumiewają się specjaliści z adeptami danej dyscypliny naukowej;
praktyczną - realizowana jest ona w procesie wdrażania osiągnięć naukowych;
popularnonaukową - obsługuje ona sferę kontaktu: specjalista-niespecjalista (zlokalizowana jest ona blisko stylu publicystycznego i artystycznego, ujawniają się w niej cechy peryferyjne dla tekstów naukowych, a centralne dla publicystycznych lub artystycznych).
(…)
… literackiemu, jednemu pisarzowi, jednemu okresowi literackiemu, jednemu gatunkowi itp.
Do gatunków mówionych należą: referat, prezentacja, koreferat, wykład, pogadanka, konsultacja, egzamin, dyskusja, panel. Ustne gatunki naukowe mają na ogół formę pierwotnie pisaną, a wtórnie dopiero mówioną (teksty powstają jako zapisane, a „spełniane są” jako mówione). W odmianie mówionej stylu naukowego cechy właściwe…
… już współczesnego polskiego eseju naukowego są na przykład Paweł Jasienica - autor cyklu esejów historycznych Polska Piastów, Polska Jagiellonów czy Maria Janion (por np. eseje poświęcone problemom tożsamości słowiańskiej i zagadnieniom związanym z jej kształtowaniem się w cyklu Niesamowita słowiańszczyzna). Wielu badaczy nauk humanistycznych sięga po esej jako formę wypowiedzi naukowej. Jako przykład ilustrujący…
… objaśniające) należy unikać dwóch często w praktyce spotykanych błędów: tzw. błędnego koła bezpośredniego, a więc objaśniania “to samo przez to samo”, np.: Środek ten przyśpiesza granulację, czyli granulowanie tkanki podczas zasklepiania się rany;
błędu „ignotum per ignotum” - “nieznane przez nieznane”, np.:
Gul to w demonologii muzułmańskiej istota zajmująca miejsce między dżinem, a człowiekiem. Miedziany…
….
LITERATURA
J. Biniewicz, A. Starzec, 1995, Styl naukowy, w: S. Gajda (red.), Przewodnik po stylistyce polskiej, Opole S. Gajda, 1990, Współczesna polszczyzna naukowa - język czy żargon?, Wrocław S. Gajda, 2001, Język naukowy, w: Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole A. M. Lewicki, 1988, Frazeologia stylu naukowego, w: Basaj, D. Rytel (red.), Z problemów frazeologii…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)