Fragment notatki:
ŚRODOWISKO LOKALNE
– STRUKTURA, FUNKCJE, PRZEMYSŁ
I GENEZA
Środowisko lokalne obok rodziny było najważniejszym czynnikiem socjalizacji
Jego siła i znaczenie wynika m.in. stąd, że jest ono nieodłącznym i nieuchronnym
elementem otoczenia życia jednostki
W związku z istnieniem tego pojęcia wśród pedagogów pojawił się kontrowersje
związane z tym, iż:
Jest to pojęcie wieloznaczne =możliwe do zrozumienia przez wyliczenie jej
składników, z których każdy ma samoistne znaczenie (jest, zatem
niepotrzebne)
Jest ono kategorią historyczną =opisuje byt idealny, który dziś nie ma
odpowiedników (jest niepraktyczne)
Jest nazwą określającą pewien typ ładu społ. i pożądanego stanu
zbiorowości ludzkiej – służy, jako wzorzec działania praktycznego i nie jest
pojęciem naukowym
Pojęcie powstało w XIX w. a jego narodziny wiązane są z Ferdynandem
Toenisem, który w swoim głównym dziele Gemeinschaft Und Geschelschaft
charakteryzuje pojęcie wspólnoty i stowarzyszenia:
Wspólnota = zbiorowość pierwotna; typ zbiorowości społ., który powstaje
w sposób „naturalny”, spontaniczny i w którym dominują więzi osobowe,
stosunek pokrewieństwa, związki rodowe, więź sąsiedzka;
Stowarzyszenie = zbiorowość wtórna; grupa celowa, powołana świadomie
dla zrealizowania określonych zadań;
Różnice między typami zbiorowości
STOWARZYSZENIE
-przynależność dobrowolna
-grupa zorganizowana wg. reguł
formalnych
-posiada określone cele
-posiada strukturę, organizację
wewnętrzną członków
-kieruje się określonymi wzorami
zachowań
-posługuje się określonymi
WSPÓLNOTA
-przynależność przez urodzenie
-organizacja wynikiem aprobaty
społecznej, nieformalna
-cele nieartykułowane nie mają
postaci pisanej
-struktura organizacyjna i
członkowie określani są zadami.
-tradycjami i poczuciem
przynależności
sankcjami wobec członków
-rządzą w niej uznane za
właściwe wzory zachowań,
obowiązki grupowe, konformizm
-istnieje system kontroli
społecznej
Środowisko lokalne oprócz zbiorowości społ. zamieszkującej niewielki,
względnie zamknięty obszar, oznacza również cały system instyt. Służących
organizacji życia zbiorowego takich jak:
Kościół
Szkoła
Instytucje usługowe
Urządzenia socjalne lub rekreacyjne
Mech. regul. zach. jednostkowe i stos. międzyludzkie (obyczajowość, normy
moralne, autorytety, wzory zachowań
II DEFINICJE I WŁAŚCIWOŚCI:
Środowisko lokalne =gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie
izolowane wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych
jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu
przynależności i wew. bezpieczeństwa.
Wolność jednostki w społ. lokalnej zredukowana jest do granic wyznaczonych
interesem zbiorowości w określeniu celów i zasad wych. socjalizacji – to
konformizm i rygoryzm, wobec których wolność jednostki schodzi na drugi
plan.
III WIĘZI W ŚRODOWISKU LOKALNYM
Więź społeczna = zorganizowany system stosunków, instytucji środków
kontroli społ. – skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe
zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju
Więzi tworzą się w sposób spontaniczny, wykształcają w toku życia,
nawarstwiają często przez pokolenia. (Wielką rolę odgrywa tu czynnik czasu)
Kryteria pomagające identyfikować określoną zbiorowość jako społeczność
lokalną:
Kryterium postrzegania swojego środowiska jako akceptowanego miejsca,
sposobu życia zbiorowego
Na określenie takiej postawy St. Ossowski użył określenia aprobująca
świadomość uczestnictwa. Natomiast jej rozszerzenie tego określenia
było zapożyczone od F. Znanieckiego intencjonalne współdziałanie.
Nazwy te pasują do pojęcia wprowadzonego przez H. Radlińską „siły
społeczne”; te 2 cechy są też nieodłączną właściwością wolontariuszy
służby społecznej
Wyróżnienie społeczności o solidarności mechanicznej i społeczności o
solidarności organicznej (za Durkheimem)
Społeczność mechaniczna = oparta na archaicznych cechach
mechanicznej tożsamości
Społeczność organiczna = oparta o poczucie wzajemnej niezbędności
W nowoczesnych społ. coraz większego znaczenia nabiera świadomość
wspólnego interesu zbiorowości terytorialnych, świadomości pewnych
powinności etycznych wobec otoczenia. (Na drugi plan schodzą więzi
wypływające z poczucia tożsamości religijnych)
W tych zjawiskach mieszczą się 2 klasyczne warunki kształtowania się
więzi społecznych:
Styczność przestrzenna = postrzeganie obecności drugiego
człowieka jako pewnej stałej, to świadomość potencjonalnego,
ustawicznego kontaktu z drugim, konkretnym człowiekiem, to
postrzeganie jego „przypisania” do naszej przestrzeni”
Dlatego ped. Społ. do środowiska lokalnego nie zalicza zbiorowości
wielkiego miasta. W granicach miasta może utworzyć się wiele środowisk
lokalnych, natomiast wielkie miasto lub mniejsze z jego terytorialnymi
przybudówkami odpowiadają pojęciu środowiska okolicznego (J. Pieter).
Pojęcie to obok środowiska miejscowego (lokalnego) i osobistego
(domowego) tworzy 3 kręgi oddziaływania wychowawczego, o malejącej
sile wpływu. (jest to Koncepcja kręgów środowiskowych J.Pietra)
Jest to inna koncepcja metodologiczna „stopnia istnienia” danej zbiorowości
z typologii F. Toenniesa.
„stopień istnienia” = istnienie rosnącej lub malejącej siły więzi
społecznej, rosnącej lub malejącej świadomości osobistych powiązań i
zależności od otoczenia, rosnącym lub malejącym znaczeniu w
formułowaniu wzorców zachowań i sprawowania kontroli nad jednostką w
jej własnych odczuciach.
Kręgi środowiskowe Pietera
rodzina
środowisko lokalne
środowisko okoliczne
Koncepcja kręgów środowiskowych zawiera też obraz rozwoju osobniczego
poprzez stałe poszerzanie obszaru swego osobistego kontaktu od rodzicielki
do społ. globalnego. Ten ruch można określić jako spiralę rozwoju.
Łączność psychiczna = aprobujące uczestnictwo, tzn. gotowość
nawiązywania kontaktów trwałych związków bezinteresownych z innymi
ludźmi ze swego lokalnego, społ. otoczenia dyktowane bądź naturą
„homo socius”, bądź wyrozumowaną dyrektywą wzajemnej służebności,
niezbędności. (Źródłem więzi jest więc zarówno „solidarność
mechaniczna”, jak i „solidarność organiczna”)
Rodzi się na gruncie swoistej identyfikacji, czyli utożsamiania się z
innymi na płaszczyźnie tożsamości etnicznej, zawodowej, religijnej. Na
płaszczyźnie stałych kontaktów w klubach, uczelniach. W wyniku
poszukiwania własnych celów lub realizacji podobnych zadań.
Jest wielkim zadaniem przygotowania człowieka i okoliczności, które
sprzyjać będą rozwijaniu i wzbogacaniu związków psychicznych ludzi.
(Człowiek od dzieciństwa powinien być wychowywany w nastawieniu
prospołecznym)
H. Radlińska i A. Kamiński w swojej ped. Używają pojęcia „służby” dla
określenia postawy ofiarności i gotowości pomocy drugim. (Pojęcie służby
przyswoiła sobie metodyka wych. harcerskiego i metodyka kształcenia
pracowników socjalnych)
System wych. powinien traktować zad. społ.. dziecka otwarcie go i
uwrażliwienia na potrzeby drugiej osoby jako doniosłe zad. budowania ładu
społ.
IV ANTYNOMIE UCZESTNICTWA SPOŁECZNEGO
Człowiek uwikłany jest w skomplikowany świat stosunków społecznych –
oznacza to uczestnictwo w różnego rodzaju zbiorowościach, instyt., organ.
Czasem jest ono wymuszane regułami prawa lub zwyczaju częściej jednak jest
dobrowolne. Niekiedy natomiast jest źródłem istotnych zaburzeń w
funkcjonowaniu społecznym człowieka.
Uczestnictwo w zbiorowości małej nie stwarza przeszkód dla poczucia więzi ze
zbiorowościami wielkimi, a nawet jest jakąś formą uczestnictwa w
zbiorowościach wielkich. Często jednak człowiek uczestniczy w
zbiorowościach, których zakresy się krzyżują. Są również czasy i sytuacje, które
wymuszają na człowieku przynależność do zbiorowości antagonistycznych w
zakresie swoich zasad, idei, porządku moralnego i wymogów etycznych (np.
przynależność katolików do partii komunistycznych)
V SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA MIAST I WSI
MIASTO
Wtórna forma przestrzennego bytowania człowieka, współcześnie skupia
jednak większa część mieszkańców w większości krajów Europy
10 cech charakterystycznych dla społeczności miejskiej wg J. Ziółkowskiego
(uszeregowane wg. znaczenia w procesie socjalizacji):
Uczestnictwo mieszkańców, a szczeg. młodzieży w wielkiej liczbie grup
celowych
Dominacja więzi rzeczowych w życiu społ. i powierzchowny charakter
stosunków międzyludzkich
Obniżenia społ. znaczenia rodziny i zanik tradycyjnych autorytetów.
Brak społ. autorytetów osobowych.
Bezosobowa nierygorystyczna kontrola społ. Dominacja postaw
przyzwalających i izolacyjnych
Anonimowość życia i działania
Zanik instytucji sąsiedztwa. (Życie towarzyskie raczej kryteriami
zawodowymi niż terytorialnymi)
Tolerancja wobec różnic, racjonalizacja myślenia i sekularyzacja
zachowań obyczajowych
Wielka ruchliwość przestrzenna i możliwość dla awansu i przemieszczeń
społecznych
Ogromne zróżnicowanie struktury zawodowej i uwarstwienia
społecznego
Przestrzenna segregacja warstw i klas społ.
4 obszary istnienia społeczności miejskiej wg. Stanisława Rychlińskiego:
Przestrzeń
Ekonomika
Demografia
Kultura (nie tylko w słownikowym znaczeniu, ale też społ. atrybuty
zbiorowości, które pełnią f-cje wych)
Na tych przestrzeniach tworzy się istota miasta, jego czasowe i terytorialne
odmienności i jego istotne przeobrażenia.
Zanik więzi i rozpad tradycyjnych struktur rówieśniczych i sąsiedzkolokalnych owocuje:
Postępującą anonimowością
Nasilaniem się zjawisk patologicznych
Poczuciem osamotnienia, wyobcowania
Pojawia się osobowość dotknięta anomią w durkheimowskim znaczeniu.
Anomia = osoba nieskłonna i niezdolna do kierowania się w
zachowaniach regułami grupy, pozbawiona „orientacji społ.”,
skazana warunkami wych. na nieprzystosowanie do
jakiejkolwiek roli społ. i „uboga w powiązania społ.”
WIEŚ
Definicje wsi:
Stanowi lokalną społ. zupełną, tzn. zamkniętą w sobie, obejmującą
wszystkie prawie funkcje życia zbiorowego swoich członków,
przeciwstawiającą się społecznościom podobnym i wsiom innym, a także
grupom i organizacjom istniejącym poza nią (Stefan Czarnecki)
Społ. wiejska jest mała, odizolowana i jednostronna o silnym zmyśle
grupowej solidarności. Zachowanie cechuje tradycyjność,
spontaniczność i często bezkrytyczne działanie. Podstawą działania i
doświadczenia życiowego jest wielka rodzina obejmująca kilka generacji
z władzą należącą do starszych. Myślenie irracjonalne góruje
zdecydowanie nad myśleniem świeckim. ( R. Redfield)
Najważniejsze wspólne cechy wsi:
Mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne
Poczucie jedności i poczucie względnej izolacji
Dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji
Społeczny charakter instyt. obsługi i kultury
Specyficzny układ autorytetów osobowych i instyt.
Podział pracy i usług
Dominacja przyrody i przyrodniczy rytm życia zawodowego
Kultura ludowa i folklor jako ważne składniki świadomości
Presja zew. świata informacji i kultury
Postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych,
urbanizacyjnych i kulturowych
Narastające konflikty wew. międzypokoleniowe
Szczególna rola szkoły i nauczyciela
2 nurty badań pedagogicznych środowiska wiejskiego:
Badanie konkretnych środowisk czy zbiorowości terytorialnych pod
kątem ich funkcji wych.
Próby mierzenia wpływu wych. rodziny, analizowanie i charakterystyki
jej f-cji jako środ. wych.
Wysiłki badaczy badających te środowiska zmierzają w kierunku odp. na pyt.:
co składa się na war. wych. rodziny?
Wg. Stanisława Kawuli warunki wychowawcze każdej rodziny- to ogół
warunków środowiska domowego dzieci, rodziców i innych członków rodziny,
które wiążą się bezpośrednio lub pośrednio ze strukturą rodziny a zwłaszcza jej
funkcjonowaniem
Współcześni socjolog. Są zdania, że wieś i miasto nie znajdują się na 2
przeciwstawnych biegunach, lecz można je umieścić na skali, której wyst. różne
stopnie urbanizacji.
Zestawienie warunków społ. – ekonom. oraz wychowawczych głównych typów
środowisk wg. S Kawuli:
L.P Miasto
Wieś tradycyjna
Wieś współczesna
Różnorodność
zawodowa z dominacją
zawodów rolniczych
Rodzinna wspólnota
pracy w gosp. rolnym
(udział dzieci w wieku
szkolnym
ograniczony), często
dodatkowo lub
wyłącznie praca
rodziców poza
gospodarstwem
1.
Różnorodność
zawodowa
Jednorodność zajęć
ludności – praca na roli
2.
Praca rodziców
źródłem dochodów
rodziny
Rodzinna wspólnota
pracy
Luźna więź
rodzinna w
gronie krewnych
i powinowatych,
zanik więzi
sąsiedzkich
Rodziny
dwupokoleniowe,
niezbyt liczne
Silna więź rodzinna w
kręgach krewniaczo –
sąsiedzkich
Rozluźniona więź
rodzinna i sąsiedzka
Rodziny
trójpokoleniowe,
wielodzietne
5.
Różnorodność
wzorów wych.
Swoisty tradycjonalizm
i sztywność wzorców
wych.
6.
Różnorodność w
zakresie podziału
ról i obowiązków
w rodzinie
7.
Praktyczny zanik
instyt. głowy
rodziny;
dominuje model
partnerstwa
8.
Rozwinięte
aspiracje
oświatowe;
kształcenie
jedyną szansą
zdobycia zawodu
i samodzielności
ekonom. przez
dzieci
Znaczący udział
instyt. w procesie
wych.
Dostępność dużej
liczby instyt.
kulturalnych
Wyraźnie zaznaczony
podział ról i
obowiązków
wszystkich członków
rodziny, zależny od płci
i wieku i pozycji w
rodzinie
Patriarchalny typ
stosunków w rodzinie,
któremu były
podporządkowane
dorosłe i nawet
zamężne, ale jeszcze
niesamodzielne
ekonom. dzieci
Brak aspiracji
oświatowych, wiedza
przekazywana
systemem trad. z „ojca
na syna”
Zarówno rodziny dwujak i trójpokoleniowe,
wskaźnik dzietności
wyższy niż w mieście
Różnorodność
wzorców wych.; lecz
nie tak szybka jak w
mieście ich akceptacja i
przyswajalność
Różnorodność w
zakresie podziału ról i
obowiązków;
decydującą rolę
odgrywa typ ekonom.
funkcj. rodziny
3.
4.
9.
10.
Wych. wyłącznie w
rodzinie i kręgu
krewniaczo-sąsiedzkim
Życie kulturalne
organizowane jest
spontanicznie przez
mieszkańców wsi
Zanik patriarchatu w
trad. formie; w
rodzinach rolniczych
funkcjonuje rola
kierującego
gospodarstwem; coraz
częściej pełnią ją
obecnie kobiety
Przekonanie o
konieczności
zdobywania zawodów
przez dzieci, które
opuszczają wieś i
gosp.; niezbyt silne
aspiracje do kształcenia
na poziomie szkoły
wyższej
Ograniczona rola
instyt. wych. niewielki
udział społ. lokalnej
Ograniczona liczba
instyt. kult., znikoma
rola inicjatyw
społeczności
wioskowej;
Uczestnictwo
mieszkańców wsi w
kulturze masowej
W rezultacie złożonych przemian i procesów środowisko dzisiejszej wsi polskiej
odznacza się wielkim stopniem dysfunkcyjności. Znacznemu zubożeniu uległy
możliwości wych. oddziaływania społ. lokalnej przez kryzys autorytetów i rozpad
więzi społ.
Przełamanie izolacji, agresja marginesów kultury, upadek autorytetów, procesy
urbanizacyjne – odbierają wsi klasyczne atrybuty środowiska lokalnego jako
przemożnej siły socjalizacyjnej jednostki
Rozpad środowiska lokalnego jest procesem stałym i wiele wskazuje na to, że
nieuchronnym – liczne próby zahamowania tego procesu okazały się nieuchronne.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)