To tylko jedna z 2 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
14. Sejm szlachecki w Polsce - geneza, skład, kompetencje Geneza Sejmu szlacheckiego w Polsce opiera się na dwóch rozbieżnych poglądach. Pierwszy z nich to pogląd instytucjonalny - polegał on na twierdzeniu, że sejm powstał z działalności monarchy, który potrzebując zgody na podatek doprowadził do wykształcenia organu, który mu tej zgody udzielał. Drugim poglądem jest pogląd ewolucyjny - uważa że powstanie sejmików wiąże się z ewolucją zgromadzeń od dawnego wczesnośredniowiecznego wiecu aż do szlacheckiego sejmu, zaś siłą sprawczą ewolucji ewolucji jest wzrastająca rola polityczna szlachty. Wyróżnia się III okresy kształtowania Sejmu:
1. Czas od końca XIVw. od przywileju nieszawskiego kiedy to najważniejsze decyzje panstwowe, sądowe częsciowo były przenoszone ze zjazdów ogólnopaństwowych na sejmiki prowincjonalne
2. 1454 - 1493 - równoległy sejm ogólny i sejmiki prowincjonalne
3. 1493 - 1505 - okres gdy szlachta wywalczyła zinstytucjonalizowanie Izb Poselskich była nieodłącznym składnikiem sejmu.
Po zjednoczeniu państwa każda ziemia posiadała własny wiec urzędniczy, który radził w sprawach tej ziemi. Sprawy ogólne rozstrzygano na zjazdach (wiecach) ogólnopaństwowych. W 1318r. rycerstwo i możnowładztwo w Sulejowie poparło starania Łokietka o koronę. Wysłali poselstwo do papieża, Świętopietrze zmieniono z podymnego na pogłówne. Właśnie od 1318r. datuje się początek sejmowania i zjazdów szlacheckich. Żywą działalność rozwinęły zjazdy prowincjonalne zajmujące się ustawodastwem - osobno dla Małopolski, osobno dla Wielkopolski: gdy na zjazdy obok dostojników zaczęła przybywać szlachta a także reprezentancji miast i kapituł, stały się one sejmami - zgromadzeniami powszechnymi. Zamiast sejmów prowincjonalnych król mógł zwołać sejm walny. Od początku XVw. zjazd ogólnopaństwowy jest sejmem wielkim (walnym). Te same zagadnienia rozstrzygano na sejmach prowincjonalnych i na sejmie walnym. Sejmy prowincjonalne były dogodne dla króla gdyż mógł łatwiej skłonić do przyjęcia propozycji jedną dzielnicę a potem użyć to jako argument wobec drugiej. Sejm prowincjonalny umożliwiał szerszą reprezentację szlachty zaś rada królewska stanowiąca trzon sejmu walnego była wyrazicielem interesów i poglądów możnowładców. Rozwojowi zgromadzeń sprzyjała zasada, że każdy nadzwyczajny podatek wymagał zgody stanów. Rozwojowi sejmowania sprzyjały też okresy bezkrólewia i system elekcji króla dokonywany przez sejm. W sejmie walnym w I poł. XVw. istniały trzy grupy:
I - dostojnicy duchowni i świeccy stanowiący radę królewską. Było ich 73 potem weszli w skład Izby wyższej - senatu. Na sejmie walnym odgrywali decydującą rolę. II - urzędnicy ziemscy - odgrywali oni rolę reprezentantów ziem do momentu wykształcenia się instytucji posłów ziemskich
(…)
…. wyodrębniło się stałe ogólnopaństwowe przedstawicielstwo sejmików ziemskich w postaci posłów ziemskich. Utworzyli oni osobną izbę poselską, natomiast rada królewska przeistoczyła się w senat. Tak więc sejm walny w XVIw. stał się dwuizbowy. Od połowy XVIw. posłów wybierała sama szlachta nie oglądając się na magnatów. Liczba posłów była ustalona zwyczajowo. Większe woj. wysyłały na sejm walny po 6 posłów…
…. Po unii lubelskiej w skład izby poselskiej wchodziło 170 posłów, w tym 48 z Litwy. Nie znaleźli się w niej przedstawiciele kapituł. Duchowieństwo nie było zainteresowane obradami izby poselskiej bo szlachta chciała obciążyć dobra duchowne podatkami. Do izby poselskiej nie wchodzili przedstawiciele miast. Wyjątkami byli posłowie Krakowa i wilna tzw. ablegaci potem także Lwowa, Lublina, Kamieńca Podolskiego. Asystowali w obradach lecz nie posiadali prawa głosu. Od połowy XVIw. przyjmowano, że sejm składał się z 3 stanów: króla, senatu i izby poselskiej. Król był częścią parlamentu. Początkowo nie było stałych terminów zwoływania sejmu ani stałego miejsca jego obrad. Sejm zwoływał król co roku najczęściej w Piotrkowie położonym w centrum Królestwa. System sejmowania uregulowały artykuły henrykowskie…
… wymagało zgody wszystkich posłów. Miejscem wspólnych polsko-litewskich stała się po Unii lubelskiej Warszawa. od 1673r. co trzeci sejm miał odbywać się w Grodnie. Sejmy koronacyjne odbywały się nadal w Krakowie. Za Zygmunta I ustalił się zamknięty skład senatu. Wchodzili do niego: abp, bp, wojewodowie, kasztelanowie, marszałek wielki i marszałek nadworny, kanclerz, podkanclerzy, podskarbi. Po unii…
…. zaczęto przestrzegać jednomyślności. Rosła też rola sejmików podsejmowych. Ważne też były instruckje. Czasem wysuwano postulat sejmów rokoszowych. Kompetencje sejmu określa konstytucja Nihil novi. Sejm uchwalał podatki, zgodę na pospolite ruszenie, nobilitację. Wysłuchiwał obcych posłów i nadawał kierunek polityce zagranicznej. Sprawował kontrolę nad rządem. Na sejmie odbywał się sąd sejmowy. Miał…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)