ROMANTYZM - GATUNKI
Ballada Gatunek obejmujący pieśni o charakterze epicko-lirycznym, nasycone elementami dramatycznymi, opowiadające o niezwykłych wydarzeniach legendarnych lub historycznych. Fabuła ballady charakteryzuje się szkicowością, zawiera zwykle momenty tajemnicze i zagadkowe, jej dominantę stanowi jakieś jedno wyraziście zarysowane zdarzenie. Przedstawiane postacie są silnie stypizowane, a ich charakterystyka zmierza do uwydatnienia jakiejś cechy podstawowej. Narracja ballady jest w wysokim stopniu zsubiektywizowana, w jej obrębie pojawiają się często partie dialogowe. Dla stylu balladowej opowieści znamienna jest obecność konwencjonalnych w tym gatunku ujęć i środków takich jak: paralelizm składniowy, stałe epitety, porównania, powtórzenia i refreny. Budowa utworu jest najczęściej stroficzna. Zwykło się rozróżniać balladę ludową i balladę artystyczną. Na przełomie wieków XVIII i XIX balladę ludową uznano za jedną z zasadniczych form folkloru literackiego i za jeden z prawzorów twórczości poetyckiej. Zainteresowanie balladą ludową wpłynęło na ukształtowanie i rozwój ballady artystycznej, która stała się jednym z najbardziej charakterystycznych gatunków poezji preromantycznej i romantycznej. W poezji polskiej ballada pojawiła się w nawiązaniu do dawniejszej dumy, autorem pierwszych utworów tego gatunku był Jan Ursyn Niemcewicz, który wprowadził wzór ballady szkockiej, jednakże dopiero Ballady i romanse Adama Mickiewicza, uznawane za programowy manifest polskiego romantyzmu, stworzyły obowiązującą na naszym gruncie konwencję ballady nawiązującej do wątków rodzimej „pieśni gminnej”. Model mickiewiczowskiej ballady znalazł licznych naśladowców i kontynuatorów (m.in. A. Chodźko, S. Witwicki, E.A. Odyniec, W. Syrokomla). Pozostali autorzy ballad: J.W. Goethe
Biała tragedia Nazwa genologiczna wprowadzona przez Norwida (we wstępie do Pierścienia wielkiej damy ), za której pomocą określał on ideał własnej praktyki dramatopisarskiej, uchylającej zasadniczą opozycję tragedii i komedii. Dla białej tragedii znamienna miała być dążność do ogarnięcia problemów społeczno-cywilizacyjnych dotyczących współczesnego społeczeństwa jako całości, następnie rezygnacja z elementów jaskrawych i budzących grozę (rozlew krwi, katastrofalny finał akcji), operowanie w ich miejsce subtelnymi półtonami, wreszcie „wykwintny dialog potoczny”. Nazwy biała tragedia używał Norwid wymiennie z nazwą „komedia wysoka”, przeciwstawiając tej ostatnią „komedii buffo” (w tej kategorii umieszczał utwory komediowe A. Fredry). Dramat romantycz ny Gatunek dramatyczny ukształtowany w dobie romantyzmu w opozycji do reguł dramaturgii klasycystycznej, w nawiązaniu do doświadczeń teatru szekspirowskiego i hiszpańskiego oraz różnorodnych form melodramatu. Twórcy tego gatunku odrzucili w swoich dokonaniach regułę trzech jedności, wprowadzili fabułę dramatyczną o luźnej kompozycji, dającej znaczną swobodę poszczególnym epizodom, swobodnie łączyli elementy dramatyczne z poetyckimi, monumentalne sceny zbiorowe z kameralnymi fragmentami lirycznymi, splatali wątki realistyczne z fantastycznymi, tragizm z komizmem, patos z groteską. Znamienne dla dramatu romantycznego było współdziałanie w jednym utworze różnorodnych technik dramaturgicznych, zasad gatunkowych i koncepcji stylistycznych. Nieliczenie się z koniecznościami technicznymi i konwencjami widowiska teatralnego czyniło z wielu utworów tego gatunku dramaty niesceniczne. Synkretyczny charakter dramatu romantycznego umożliwiał p
(…)
…. W literaturze XIX wieku jedynym wybitnym dziełem, które zachowało istotne właściwości tego gatunku, był Pan Tadeusz Adama Mickiewicza, nawiązujący jednak również do doświadczeń różnorodnych typów powieści. Wierszowana epika romantyczna wprowadziła gatunki dość znacznie różniące się od eposu klasycznego, zwłaszcza powieść poetycką i poemat dygresyjny. Inne nazwy eposu to epopeja i poemat heroiczny. Fragment…
… w sposób żartobliwy i ironiczny (ironia romantyczna), dając do zrozumienia, że stanowią one dla niego nie tylko pretekst do wypowiadania różnorodnych refleksji, uwag, lirycznych uogólnień czy satyrycznych inwektyw. Narrator poematu dygresyjnego jest demonstracyjnie swobodny w swoich poczynaniach: nie troszczy się o ciągłość czy konsekwencję fabuły, w dowolnych momentach przerywa opowiadanie, by snuć dygresje, często…
… nasyconą momentami dramatycznymi i odznaczającymi się silnym zsubiektywizowaniem opowiadania i opisu. Powieść poetycka wprowadziła narratora, który nie unikał wynurzeń na temat własnych przeżyć, zwracał się wprost do czytelnika, jawnie komentował postawę bohatera, często będącego po prostu maską ukrywającą osobę twórcy. Dystans między narratorem a postacią był tu bardzo mały, niejednokrotnie równy zeru…
…. Następnie znana była duma erotyczna i duma grozy, operująca motywami fantastyki i niesamowitości, duma nawiązująca do wzorów ludowych, bliska poetyce sielanki. Autorzy: B. Zaleski, S. Goszczyński, J. Słowacki, L. Siemieński
Dumka
Ukraińska pieśń ludowa o charakterze elegijnym lub balladowym, utrzymana w tęsknej tonacji, tematycznie związana z ojczystym pejzażem oraz lokalną obyczajowością. Utwory liryczne…
…, opiewający wybitną postać, wydarzenie, uroczystość, instytucję czy wzniosłą ideę. Dla przedstawicieli niemieckiej Sturm-und-Drang-Periode (Schiller, Goethe), a następnie dla romantyków (w Polsce: Mickiewicz, Słowacki) oda stała się rozbudowanym utworem o charakterze patetycznego manifestu światopoglądowego, pozbawionym obowiązujących rygorów kompozycyjnych i wersyfikacyjnych. Poemat dygresyjny
Ukształtowany…
… arcydziełem w tym gatunku jest Beniowski Słowackiego. Powieść gotycka
Jedna z odmian powieści występująca w II połowie XVIII wieku i na początku wieku XIX, zwłaszcza w literaturze angielskiej. Powieść gotycka to romans grozy, przedstawiający niezwykłe zdarzenia, dziejące się zazwyczaj w średniowieczu w gotyckim zamku, w atmosferze tajemniczości, zwykle z obfitym udziałem sił nadprzyrodzonych. Powieść gotycka…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)