Rola sądów w administracji publicznej

ROLA SĄDÓW W FUNKCJONOWNIU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ UWAGI WPROWADZAJ Ą CE kasacyjny model orzecznictwa sądów administracyjnych → sąd bada i orzeka o legalności zaskarżonej czynności, a w przypadku stwierdzenia niezgodności z prawem uch yla albo stwierdza nieważność lub niezgodność z prawem , wyrażając ocenę prawną w wyroku, która wiąże w danej sprawie sąd i organ, do którego sprawa wróci, przy czym możliwe jest jedynie zawarcie wytycznych co do rozwiązania sprawy, ale nie może merytorycznie zastąpić tego rozwiązania;
pewne elementy orzekania merytorycznego w sprawach zaskarżonego milczenia administracji w ustawie o NSA, ale nawet w tej sytuacji sąd rozstrzyga jedynie o wykładni prawa w danej konkretnej sprawie, a nie rozstrzygał sprawy uwikłanej celowościowo;
sąd adm. może: oddalić skargę , gdy nie zachodzi niezgodność z prawem;
uwzględnić skargę , gdy zachodzi niezgodność z prawem;
odrzucić skargę ze względów formalnych;
merytoryczny model orzecznictwa sądów powszechnych → sąd powszechny (sądy ubezpieczeń społecznych, sądy cywilne, wyjątkowo karne) rozpatruje sprawę me­rytorycznie i orzeka co do jej istoty ;
reguła ogólna → najpierw zapada decyzja w postęp. adm., a potem (gdy jest powództwo albo szczególny środek zaskarżenia/odwołania ) sprawa przechodzi do właściwości sądu, który załatwia ją, wydając stosowne orzeczenie, a sprawowanie kontroli nie jest celem głównym tylko albo drugoplanowym albo równorzędnym ;
w orzecz. przyjęto zasadę związania sądów decyzją adm. , a jedyny wyjątek dot. decyzji obarczonej szczególnie ciężką wadą ( organ niewłaściwy lub brak podstawy prawnej ) sąd cywilny może uchylić się od związania;
cecha wspólna → zasada skargowości - procedura może być wszczęta jedynie gdy zaistnieje odpowiednia inicjatywa podmiotu uprawnionego, zgłoszona w wymaganej formie i terminie;
ta inicjatywa to :
skarga do sądu administracyjnego ;
skarga kasacyjna do NSA ;
szczególny środek zaskarżenia , jakim jest odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych;
powództwo do sądu cywilnego ;
ważny element obok kontroli ma aspekt aksjologiczny funkcjonowania sądów i ich twórcza wola jak w procesie wykładni jak i stosowania prawa;
S Ą DOWNICTWO ADMINISTRACYJNE Podstawy prawne dzia ł ania 1980 r. nowela do kpa (dział VI) wprowadziła NSA i sądową kontrolę enumeratywnie wyliczonych rozstrzygnięć adm. a organizację i funkcjonowanie NSA określiła ustawa o NSA i kpa;
1995 r. nowela ustawy o NSA, która uchyliła dział VI i przejęła pewne jego rozwiązania;
obecnie  kompleks przepisów:

(…)

… do skorzystania z drugiej instancji to prawo podmiotowe, wiec wynika z niego uprawnienie (a nie obowiązek), a obowiązujący w poprzednim stanie prawnym środek rewizji nadzwyczajnej do SN od orzeczeń NSA przysługiwał tylko pewnym podmiotom (MS, Prokurator Generalny, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, RPO)), więc nie był środkiem drugiej instancji;
Organizacja wojewódzkich sądów administracyjnych
utworzone dla jednego…
…, że zastrzeżone dla NSA;
Zakres właściwości rzeczowej NSA
zakres właściwości rzeczowej NSA (nadzór nad działalnością WSA w dziedzinie orzecznictwa):
spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego a samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej → na wniosek; w formie postanowienia wskazującego podmiot właściwy;
rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych;
podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie oraz podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;
rozpoznawanie…
… w ramach swobodnego uznania (a jedynie w administracyjnym toku instancji i w trybie skargi do NSA), a jedynie decyzje „związane” organu rentowego oraz na bezczynność tego organu  organ rentowy był stroną i mógł w toku postępowania zmienić swoją decyzję, uwzględniając w całości lub w części żądanie strony i tym sposobem usunąć decyzję spod kontroli tego sądu, a gdyby do tego nie doszło sąd mógł…
… albo oddalić odwołanie albo uwzględnić je i zmienić zaskarżoną decyzję w całości lub części, orzekając co do istoty sprawy; a w przypadku skargi na bezczynność sąd mógł albo wyznaczyć termin organowi albo orzec co do istoty;
obecnie → sądowa kontrola decyzji w sprawach ubezpieczeń społecznych jest sprawowana w pełnym zakresie kontroli legalności i merytorycznej;
Sąd antymonopolowy (Sąd Okręgowy w Warszawie…
... zobacz całą notatkę