12.a R. Jakobson: Magia dźwięków mowy , w: tegoż, W poszukiwaniu istoty języka , t. 1 Podwójna artykulacja - jedna z artykulacji przeobraża materię dźwiękową w słowa ( vocis articulatio ), druga używa słów, by generować zdania. (idea ta powstała pod wpływem greckim, odżyła we współczesnym rosyjskim a potem i zachodnim językoznawstwie).
Idee dotyczące symbolizmu dźwiękowego łączą się z nazwiskiem George'a von der Gabelentza. Termin „symbolizm dźwięków” oznacza wewnętrzne naturalne skojarzenie przez podobieństwo dźwięku i znaczenia (signans i signatum).
Gabelentz odkrywał ekspresywne wartości, tkwiące w dźwiękach języka, na przykład w mowie - „gaworzeniu” - małych dzieci.
Słowa, które są powiązane za sobą zarówno przez dźwięk jak i przez znaczenie, wykazują pokrewieństwa z wyboru, zdolne do modyfikowania swego kształtu i treści. (s. 284). Gabelentz uważa, że np. monosylaby z tą samą „ciemną” samogłoską jak u w wyzwiskach (Schuft - łajdak, Hund - pies, Lump - lump) wyzwalają identyczny nastrój. Maurice Grammont ogłosił synchroniczny pogląd na ekspresywną lub impresywną fonetykę. W grze między dźwiękiem a znaczeniem skierował uwagę na porządek alternujących fonemów w podwojonych / potrojonych formach słownych i na powtarzające się fonemy w grupach syntaktycznych (s. 287 - 288).
Dla Grammonta wyrazistość samogłosek manifestuje się wtedy, gdy jest podsunięta przez znaczenie tekstu, albo gdy to znaczenie nie jest sprzeczne z wartościami dźwięków. W pełni ujawniają się te ukryte wartości samogłosek w języku emocjonalnym i w poezji. „Onomatopeiczna alofonia” - Grammont - ujawnia uniwersalne prawo: trójkowe grupy są oparte na relacji [i] - [a] - [u] (pif - paf - puf), dwójkowe na [i] - [a].
Grammont samogłoski wysokie przednie nazywał gatunkiem ostrym. Samogłoski tylne - voyelles graves . Samogłoski wysokie przednie („jasne”) dzielił na dwa gatunki: samogłoski wyższe (nazwane ciemnymi) i niższe, zwane jasnymi. Samogłoski nosowe uznał za stłumione. Samogłoski jasne nadają się do wyrażenia „subtelności, małości, delikatności, miękkości i bliskich im pojęć”, mają malować przedmioty cienkie, małe lekkie, miłe.
Grammont nie zajmował się dwoma parami właściwości: samogłoska zaokrąglona - niezaokrąglona i napięta - nienapięta.
Otton Jespersen i Edward Sapir Jespersen broni symbolizmu dźwiękowego, atakuje Jakobsona za pomniejszanie roli onomatopei. Uważał, że języki w miarę upływu czasu stają się bogatsze w symboliczne słowa. Samogłoska [i] wysoka, przednia, niezaokrąglona służy często do wskazywania tego, co małe, słabe, nieznaczące, lekkie. Łatwe kojarzenie [i] z małymi przedmiotami tłumaczy się wyższą intonacją tej samogłoski.
(…)
… jako nazwy dla 3 stołów. Wybrali oni li jako nazwę dla najmniejszego, law dla wielkiego i la dla stołu średniego. Sapir uważa, że pewne głoski brzmią jako większe niż inne.
Doświadczenia Sapira były kontynuowane przez jego ucznia Stanleya Newmana - przy każdej parze samogłosek zadawał on pytania o ich symbolizm - mały / duży i ciemny / jasny. Wyniki się pokrywały. Oceny małe / wielkie dla t - p - k…
… dźwięków (s. 294). Chastaing - przypisuje twardość głoskom zwartym, przeciwstawionym miękkim ciągłym. R - szorstkie, mocne, ciężkie, ostre, twarde, bliskie, gorzkie. L - lekkie, wesołe, jasne, słabe, słodkie, odległe. Testy Fónagyego - i jest szybsze niż u, mniejsze, ładniejsze, przyjaźniejsze. U - jest smutniejsze, grubsze, pustsze, ciemniejsze. R - dzikie, walczące, męskie, toczące się, twardsze…
…-DŹWIĘKOWA
Apofonia to morfologiczne wykorzystanie substytucji cech niektórych spółgłosek lub samogłosek w rdzeniu słowa, czasem też w afiksach; przykład użycia pojedynczych różnic dźwięków w służbie znaczeń gramatycznych.
Nichols - znaczenia przekazywane przez deminutywne przesunięcia mogą symbolizować przeciwieństwo duży/mały, albo jasny/ ciemny, lekki/ ciężki, szybki / powolny, bliski / daleki…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)