To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
PRZYWILEJE SZLACHECKIE W XIV I XV WIEKU
(na podstawie: M. Chmaj, W. Sokół, J. Wrona, Historia. Repetytorium dla kandydatów na studia prawnicze, historyczne, politologiczne i socjologiczne, Warszawa 2006)
PRZYWILEJE STANOWE - akty prawne wydawane przez królów polskich w XIV i XV wieku, z mocą których stan szlachecki uzyskiwał szczególne uprawnienia polityczne, gospodarcze, sądowo-administracyjne oraz zwolnienia od niektórych obowiązków o charakterze publicznym
RODZAJE PRZYWILEJÓW (według kryterium terytorialnego):
prowincjonalne (ziemskie) - obejmujące szlachtę jednej prowincji lub ziemi (np. przywilej borzykowski z 1210 r., przywilej w Wolborzu z 1215 r., przywilej w Cieni z 1228 r.)
generalne - nadawane szlachcie w całym kraju
PRZYWILEJE GENERANE:
1355 r. - przywilej w Budzie
właściwie obietnica nadania przywileju
wydany przez desygnowanego na tron Polski Ludwika Węgierskiego w momencie ciężkiej choroby Kazimierza Wielkiego
obietnica niepobierania nadzwyczajnych podatków poza przyjętą normą zwyczajową oraz niekorzystanie ze stacji w dobrach szlacheckich,
zobowiązanie do wynagrodzenia strat poniesionych przez szlachtę w wyprawach wojennych poza granicami kraju,
ogólne potwierdzenie praw duchowieństwa, chłopów i mieszczan.
1374 r. - przywilej koszycki
wydał Ludwik Węgierski w zamian za przyznanie sukcesji tronu polskiego jednej z jego córek
w 1381 r. rozciągnięty na duchowieństwo
kamień węgielny dla rozwoju dalszych przywilejów i dla kształtowania się szlacheckiego parlamentaryzmu; ugruntował publicznoprawny charakter władzy królewskiej w Polsce - monarcha ograniczony wolą szlachty
zwolnienie szlachty z podatków na rzecz państwa, z wyjątkiem poradlnego, zmniejszonego z 12 do 2 groszy z łanu kmiecego,
zwolnienie szlachty z obowiązku budowy i naprawy zamków warownych,
obowiązek wykupu z niewoli szlachcica, który popadł w nią w czasie wyprawy zagranicznej,
starostwa mogą być przyznawane tylko Polakom.
1388 r. - przywilej piotrkowski (I)
wydał Władysław Jagiełło (potwierdzenie przywilejów andegaweńskich)
prawo wykupu szlachcica, który dostał się do niewoli w czasie wojny prowadzonej na terytorium Polski,
zobowiązanie się króla do płacenia żołdu w wysokości 3 grzywien od kopii,
zamkami królewskimi nie będą zarządzać cudzoziemcy,
urzędy starosty i sędziego ziemskiego nie mogły być skupione w jednym ręku (rozdzielenie władzy wykonawczej od sądowniczej),
oprawca, samodzielny dotąd urzędnik policyjno-skarbowy, został podporządkowany staroście.
(…)
…. - przywileje jedlneńsko-krakowskie
wydał Władysław Jagiełło w zamian za gwarancję sukcesji tronu dla syna
zakaz aresztowania szlachcica bez wyroku sądowego (neminem captivabimus nisi iure victum) - nietykalność osobista.
1454 r. - przywileje cerekwicko-nieszawskie
wydał Kazimierz Jagiellończyk w celu zdobycia poparcia szlachty dla wojny z Krzyżakami
król nie będzie powoływał pospolitego ruszenia ani stanowił nowych praw bez zgody sejmików ziemskich,
zakaz nakładania podatków bez zgody sejmików ziemskich,
na urząd pisarza ziemskiego król będzie powoływał jednego spośród czterech przedstawionych mu kandydatów przez szlachtę danej ziemi,
wyżsi urzędnicy i dostojnicy mieli być pozbawieni prawa piastowania urzędu starosty.
1496 r. - przywilej piotrkowski (II)
wydał Jan Olbracht
pogorszenie sytuacji prawnej…
…-skarbowy, został podporządkowany staroście.
1422 r. - przywilej czerwiński
wydał Władysław Jagiełło przed wyprawą krzyżacką z 1422 r.
nienaruszalność szlacheckich dóbr ziemskich (nie mogły być konfiskowane bez zapisanego na papierze wyroku sądowego),
zakaz łączenia stanowisk (incompatibilitas) starosty i sędziego ziemskiego.
1423 r. - przywilej warcki (statut warcki)
wydał Władysław Jagiełło
szlachcic…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)