Przywileje szlacheckie

PRZYWILEJE SZLACHECKIE
Pierwszy wielki przywilej stanowy został wydany przez Ludwika Węgierskiego w 1374 roku. Celem przywileju było uzyskanie zgody szlachty na dziedziczenie korony polskiej przez jedną z córek Ludwika Węgierskiego. Nie miał on męskiego potomka. 17.IX.1374 roku Ludwik Węgierski wydał w Koszycach przywilej, który:          uwalniał szlachtę z dotychczasowych świadczeń na rzecz państwa za wyjątkiem podatku z gruntów chłopskich w wysokości 2 groszy z łanu zamiast dotychczasowych 12; dawało to zupełna wolność podatkową szlachcie.          kasował obowiązek stacji, tzn. nieodpłatnego żywienia monarchy i jego dworu podczas podróży po kraju;          gwarantował obsadzanie urzędów w Polsce przez Polaków          szlachta miała zapewniony żołd z tytułu wypraw poza granice Królestwa; Udział szlachty w pospolitym ruszeniu był obowiązkowy jedynie w granicach królestwa,          monarcha zobowiązywał się do wykupu szlachcica z niewoli, jeżeli dostał się do niej w czasie wyprawy wojennej poza granicami kraju;          szlachta została zwolniona z łożenia na budowę zamków i twierdz, chyba że inicjatywa budowy wychodziła ze strony szlachty; Przywilej koszycki miał zasadniczy wpływ na ukształtowanie się stanu szlacheckiego w Polsce. Wiek XIV to także zasadnicza zmiana w kwalifikowaniu do stanu szlacheckiego. Nie wystarczało posiadanie ziemi, aby zdobyć godność szlachecką. Należało wykazać się posiadaniem szlacheckiego przodka. Szlachectwo mogło być zakwestionowane - tzw. nagana. Wówczas sprawa trafiała przed sąd i po przedstawieniu świadków można było obronić szlachecki tytuł. Tytuł szlachecki można było otrzymać także od władcy, wówczas nobilitowanemu wyznaczano herb, pod którym miał występować. W ten sposób tworzyła się warstwa szlachty zagrodowej, która nie posiadała poddanych i sama uprawiała swą ziemię. Ponadto istniała szlachta nieosiadła - tzw. gołota, czyli taka, która nie posiadała żadnej własności. Kiedy na mocy przywileju koszyckiego na polskim tronie zasiadła Jadwiga, możnowładcy polscy, odgrywający jeszcze znaczącą rolę w państwie, szukali dla niej męża. Wybrano Jagiełłę, który przed swoją koronacją 4.III.1386 roku wydał przywilej krakowski. W tym przywileju Jagiełło zobowiązywał się do:          obsadzania urzędów i godności w poszczególnych ziemiach za radą tamtejszej szlachty miejscowymi panami;          oddawania zarządu w grodach Polakom;          wynagradzania szlachty za wyprawy wojenne poza granice kraju;          wykupywania wziętych w niewolę podczas takich wypraw oraz walk w kraju i najazdów nieprzyjacielskich;          pobierania tylko 2 groszy z łanu od szlachty i duchowieństwa na rzecz skarbu państwa;

(…)

… szlacheckich chłopów; Wybór Władysława Jagiełły na króla Polski nie oznaczał dziedziczności dla dynastii Jagiellonów. Aby zapewnić swoim synom władzę w Polsce, Władysław Jagiełło wydał kolejny przywilej w 1430 roku, tzw. przywilej jedlneński. Przywilejem tym zapewnił zatwierdzenie wszystkich przywilejów przez następcę tronu. Wówczas na następcę tronu wybrany został królewicz Władysław. W roku 1433 Władysław…
… potwierdził Jagiełło jako koronowany król Polski wydając przywilej korczyński. W 1422 roku wybuchła kolejna wojna z zakonem krzyżackim. Wówczas to szlachta zebrana pod Czerwińskiem wysunęła żądania rozszerzenia przywilejów stanowych. 27 lipca 1422 roku Władysław Jagiełło uznaje roszczenia szlachty i wydaje przywilej czerwiński. W tym dokumencie Władysław Jagiełło zagwarantował szlachcie…
… zobowiązywał się do:          decyzje dotyczące spraw państwa oraz zwoływania pospolitego ruszenia muszą być poprzedzone zgodą sejmików ziemskich szlachty;          szlachta wielkopolska nie będzie pomijana przy obsadzie najwyższych urzędów państwowych; W listopadzie tego samego roku król anulował przywilej cerekwicki i wydał nowy w Nieszawie - tzw. cerekwicko - nieszawski, w którym:          gwarantował…
… do nabywania na własny użytek 3 razy w roku soli bezpośrednio w żupach solnych w Wieliczce i transportowania jej bez opłat celnych;          szlachta bez ograniczeń mogła handlować na targach miejskich towarami wiejskimi; Przywileje nieszawskie stały się zaczątkiem demokracji szlacheckiej. W 1492 roku zmarł Kazimierz Jagiellończyk, a jego następca został Jan Olbracht. Przygotowując się do wyprawy przeciwko…
… - nieszawskiego wyraźnie wzrosła rola sejmiku ziemskiego. Jego początków należy szukać w zjazdach szlachty w celu rozwiązywania konkretnych problemów. Sejmik szlachecki stał się podstawową instytucją lokalnego samorządu szlacheckiego. Szlachta mogła czynnie uczestniczyć w życiu politycznym państwa, a równocześnie sprawowała kontrolę nad sytuacją społeczności lokalnej. Szlachta posiadała prawo sądzenia ludności…
... zobacz całą notatkę