Przekształcenia społeczne w gospodarce.
Transformacja ustrojowa i przekształcenia własnościowe.
Wyczerpanie się możliwości ekstensywnego rozwoju scentralizowanej gospodarki socjalistycznej oznaczało niemożność zaspokojenia przez tę gospodarkę aspiracji społeczeństwa.Wynikające z tego tytułu niezadowolenie znalazło swoje odzwierciedlenie najpierw w niepokojach społecznych, a następnie w wyborach 1989 roku. Dokonana w ich rezultacie zmiana systemu politycznego rozpoczęła realny, długotrwały i skomplikowany proces transformacji ustrojowej, którego celem jest:
Wyjście z zapaści cywilizacyjnej
Wejście na drogę wzrostu gospodarczego
Osiągnięcie wysokiej efektywności gospodarowania
Poprawa jakości życia
Wzrost innowacyjności techniczno - technologicznej
Pozbycie się kompleksów niegospodarnego społeczeństwa peryferyjnego
Transformacja ustrojowa w krajach postsocjalistycznych to nie tylko przejście od totalitaryzmu do demokracji i przejście z gospodarki nakazowo - rozdzielczej do gospodarki rynkowej, ale to także zmiana stosunków własnościowych i konieczność znalezienia realnego właściciela dla przedsiębiorstw dawnej gospodarki „uspołecznionej”. Świadomość owej konieczności wyboru stała się w Polsce powszechna. Wśród elit politycznych i podstawowych grup społecznych dawał się jednak zauważyć dylemat, czy substytutem dotychczasowej własności prywatnej bądź „uspołecznionej” ma być w pełni własność prywatna, własność o charakterze mieszanym, czy też sferę własności „uspołecznionej” należy chronić przed jakąkolwiek prywatyzacją?.
Ewolucja poglądów jest wyraźna. Początkowo totalitarne państwo, nie mogąc zgodzić się na odstąpienie od dogmatu wyższości społecznej formy własności nad prywatną, zdecydowało się na reformę zmierzającą w kierunku rozwiązań samorządowych. Polegała ona na ogólnym zarysie na zachowaniu nominalnego właściciela państwowego z oddaniem faktycznego władztwa w ręce samorządów pracowniczych. Ponieważ samorząd decydował o kierunkach rozwoju przedsiębiorstwa oraz o podziale zysku, stawał się de facto jego właścicielem.
W praktyce tego typu rozwiązanie okazało się jednak nieskuteczne tak z politycznego jak i ekonomicznego punktu widzenia. Z politycznego głównie, dlatego, że spowodowało przeniesienie walki politycznej, która toczyła się w społeczeństwie, na teren zakładów pracy. Poza tym nie złagodziło to presji roszczeniowej załóg pracowniczych, wobec nominalnego właściciela, tj. państwa.
Z ekonomicznego punktu widzenia spowodowało to w pewnym zakresie przesunięcie punktu ciężkości z makro- na mikroekonomię. Władztwo jednak samorządów uniemożliwiło podejmowanie przez przedsiębiorstwa długofalowej polityki rozwojowej, wymagającej bieżących wyrzeczeń na rzecz zapewnienia warunków do inwestowanie w firmę. Państwo próbowało temu przeciwdziałać poprzez regulację możliwości wzrostu płac, posługując się systemem podatkowym i wprowadzając dywidendę od części majątku przedsiębiorstwa otrzymanego w postaci funduszu założycielskiego od państwa.
(…)
… (p.p.), wprowadzające do niej przesłanki, po których spełnieniu organ założycielski mógłby zlikwidować przedsiębiorstwo państwowe.
Opierając się na tych ustawach, wyróżniono następujące „ścieżki” przekształceń własnościowych:
Komercjalizację, polegającą na przekształceniu p.p. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa (j.s.s.p.), która powinna być sprywatyzowana przez ministra ds. przekształceń…
… przed prywatyzacją.
Pozbawienie załogi jakiegokolwiek wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa 31,2
Likwidacja przedsiębiorstwa z przyczyn ekonomicznych 22,7
Przejęcie przez kapitał obcy w celu wyeliminowania konkurencji 16,5
Wykup lub przejęcie kontroli nad przedsiębiorstwem przez obcy kapitał 14,2 Przejęcie przedsiębiorstwa za cenę niższą od rzeczywistej wartości 8,0
Utrata pracy 3,3
Wykup przez kapitalistę…
… przedsiębiorstw ukazuje tabela.
Bariery przekształceń własnościowych w opiniach dyrektorów przedsiębiorstw (w % przedsiębiorstw)
Forma przekształcenia
Bariery przekształceń
Komercyjna
Likwidacyjna
Bariery biurokratyczne:
Biurokracja, opieszałość urzędów i urzędników
Brak koncepcji urzędników MPW, brak zdecydowania w działaniu, częste zmiany kadrowe
Brak kompetencji wojewody jako organu założycielskiego
Bariery…
… prawa, brak przepisów wykonawczych, nie uregulowane kwestie własności gruntów i budynków
Bariery systemowe i społeczne, tj. zachowawcze postawy społeczne, niską świadomość, nieufność społeczną, brak akceptacji załogi, związków zawodowych, samorządów pracowniczych
Bariery biurokratyczne, tj. opieszałość urzędów i urzędników, brak koncepcji MPW i kompetencji organu założycielskiego.
W zależność od formy…
… społecznej po upadku komunizmu. Gazeta Wyborcza nr 37, 1993
B. Krawczyk, Wielka przemiana, Warszawa 1990 W. Adamski, W obliczu prywatyzacji: poparcie i sprzeciw, w: Polacy 90. Konflikt i zmiana. Raport z badań empirycznych. Warszawa 1991.
Ustawa z dnia 13.07.1970 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 51, poz. 298). Ustawa z dnia 25.09.1991 r. o przedsiębiorstwach państwowych (jednolity…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)