To tylko jedna z 5 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
ROMANTYZM 3.01.2012 r.
Proza w okresie romantyzmu
Wczesna powieść gotycka w Polsce
Proza okresu Królestwa Kongresowego (1815-1830)
Okres międzypowstaniowy
Proza nie była rodzajem czy gatunkiem piśmiennictwa charakterystycznym dla romantyzmu. O ile wszystko zaczynało się obiecująco powieścią gotycką (rozwój - Anglia), powieścią sentymentalną(…)
Ad. 1
Powieść gotycka to gatunek prozy fabularnej, wyrastający z estetyki klasycystyczno-preromantycznej. Jako gatunek nowatorski w epoce oświecenia była traktowana jako swoistego rodzaju literacko-estetyczna herezja. Wywodziła się z kultu wieków średnich i gotyku, a przedstawiciele francuskiego oświecenia z Wolterem na czele odnosili się z całkowitą pogardą do ciemnych - ich zdaniem - wieków średnich i do całej kultury związanej ze średniowieczem. Średniowiecze odrodziło się, a powieść gotycka narodziła się - w Anglii, nie we Francji. W Niemczech gotycyzm bardziej ujawnił się w dramacie, aniżeli w prozie. Goethe „O niemieckiej architekturze” (1772r.) - wskazywał piękno architektury sakralnej w Niemczech (gdzie dominowała fascynacja średniowieczną architekturą sakralną)
W Anglii XVIII w. interesowano się przede wszystkim architekturą świecką, średniowiecznymi zamkami i ich ruinami. Literackim wyrazem tych zainteresowań w Anglii był Horacego Walpole'a „Zamczysko w Otranto” . Powieść gotycka wprowadzała nowy typ bohatera:
Bohaterów zbrodniarzy - których nie wprowadzano wcześniej
Błąkające się po zamkach duchy; przenosiła problematykę zła z płaszczyzny moralnej na płaszczyznę metafizyczną - nie było w niej oświeceniowego dydaktyzmu (a jeśli był to w ograniczonej formie); czyniła zło czymś tajemniczym, fascynującym, nieodgadnionym.
Jedną z odmian prozy gotyckiej w Anglii był ROMANS GROZY - celowała w tym gatunku Ann Radcliffe : „Puszcza czyli opactwo St Claire” (1791r.), „Tajemnice zamku Udolpho”(1794r.), „Konfesjonał czarnych pokutników” (1797r.).
Jako twórca romansu grozy wsławił się też Mathew Gregory Lewis („Mnich” (1796r.).
Charakterystyczną cechą narracji u obu pisarzy było stosowanie metody zwanej SUSPENCE (napięcie, zawieszenie; metoda ta polegała na zawieszani narracji w celu wzmożenia nastroju oczekiwania, niepokoju, tajemniczości). Tę zasadę sformułował angielski estetyk Edmund Burke w rozprawie „Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna”(1757r.) - do tych idei Burke'a odwoływał się również Zygmunt Krasiński (do idei wzniosłości)
Burke twierdził, że budowanie nastroju polega na stosowaniu niedopowiedzeń, wprowadzających tajemniczość i poczucie lęku.
(…)
….) uznał ten gatunek za moralnie niebezpieczny, ponieważ propaguję egzaltację umysłu, pochwala niekontrolowane wybuchy nierozsądnych uczuć. Nurt sentymentalny polskiej prozy wywodził się z ośrodka kulturalnego w Puławach, związanego z rodziną Czartoryskich. Pisarze z tego środowiska puławskiego: Julian Ursyn Niemcewicz, Ludwik Kropiński, Jan Maksymilian Fredro, Jan Paweł Woronicz, Księżna Maria…
… mieszkających” Feliksa Bernatowicza - werterowski sposób odczuwania egzystencji, miłości. Pisarz utożsamiał swoje życie z cierpieniem duchowym na miarę niemieckiego bólu istnienia - tak silnie to odczuwał, że pod koniec życia popadł w obłęd. Julian Ursyn Niemcewicz (1821r.) - „Lejbe i Siora, czyli listy dwóch kochanków”
Miłość w tych utworach była traktowana jako wyraz kondycji ludzkiej…
…” (1829r.). Jaraczewska dyktowała powieści - miała bowiem problemy ze wzrokiem i nie mogła sama pisać. Konsekwencją tego był oralny, improwizatorski charakter narracji - powieść nieywoskich lotów. Znacznie lepsze były powieści Fryderyka Skarbka. Autor zdobył sławę utworem „Pan Starosta”, opublikowanym w 1826r. Z jednej strony ten tekst nawiązuje do „Pana Podstolego” I. Krasickiego, ale zapowiada prozę…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)