PRAWO W STAROŻYTNOŚCI
OGÓLNE WIADOMOŚCI O POCZĄTKACH PRAWA
Pojęcie i geneza prawa. „Prawo" w węższym znaczeniu - system norm postępowania wydanych lub uznanych przez władzę państwową, wyrażających interesy rządzących w danym ustroju politycznym grup społecznych, a realizowanych za pomocą przymusu państwowego. → związane z państwem
mit Owidiusza („Metamorfozy”) o złotym wieku (aurea aetas), kiedy to obywano się bez prawa i sądów, a ludzie z własnej woli respektowali prawidła społecznej egzystencji; „Prawo" w szerszym znaczeniu - wszelkie reguły postępowania przyjęte w danej społeczności, określające wzajemne prawa i obowiązki jednostek w każdej zbiorowości, w każdym organizmie społecznym, również w społeczeństwie pierwotnym → ubi societas — ibi ius (gdzie społeczeństwo — tam i prawo).
Badania nad zwyczajami ludów pierwotnych → teza, że brak źródeł nie oznacza, że nie było w tych społeczeństwach żadnego prawa czy egzekwowalnych przekonań o słuszności → te zjawiska prawne ujmuje się w całość nazywaną prawem prymitywnym.
Prawo prymitywne. Obowiązki i prawa wynikające z życia we wspólnocie, z przyjętych zasad, wierzeń itp. → pierwotne poczucie prawa.
Brak podziałów czynów ze względu na chronione dobro, czy sposób jego ochrony. Istniały jedynie czyny, powodujące lub nie poczucie krzywdy i reakcja (jako instynkt samoobrony czy też odpłaty) Powstanie rodów dla ochrony i przeciwdziałania powstania krzywdy, a sankcje jakie tedy powstają to przymus wewnątrz grupowy, mający na celu zmuszenie jednostki do odpowiedniego działania, lub wyjecie ze wspólnoty, w praktyce równające się śmierci.
Organizacja rodowa związana była też z potrzebą pomszczenia krzywdy, łączącą się z uczynieniem większej krzywdy, bo nie odróżniano wtedy proporcji między zadanym złem, a złem uczynionym w odwecie → krwawa zemsta. Czynniki sprzyjające rozwijaniu się organizacji państwowej:
rozpad społeczeństwa pierwotnego na grupy o sprzecznych interesach, narastanie konfliktów społecznych, niemożliwych do rozwiązania siłą autorytetów rodowo-plemiennych, wzrastające zagrożenie interesów uprzywilejowanych grup społecznych
Zwyczajami stawały się dawne i nowe prawa, oparte na zasadach etycznych, moralnych, wierzeniowych, obyczajach. Zwyczaj uzyskując sankcję przymusu państwowego stawał się prawem. Prawo i zwyczaj bardzo długo współistnieją ze sobą, a granice między nimi są często trudne do poprowadzenia.
Prymitywne sposoby realizacji praw - samopomoc, mediacja rodowych autorytetów, odwet dokonywany siłami całego rodu czy plemienia, ustępują aparatowi państwa.
(…)
…. do 283/3 r. n.e. (reformy Dioklecjana)
dominat - od 283/4 r n.e. do 476 r n.e.
Rozwój prawa
prawo archaiczne - od 753 r p.n.e. do połowy III w p.n.e. (do pierwszej wojny punickiej w 264 r. p.n.e.)
prawo przedklasyczne - od 2-giej połowy III w. p.n.e. do końca republiki
prawo klasyczne - od początków pryncypatu do objęcia władzy przez cesarza Dioklecjana (koniec dynastii Sewerów)
prawo poklasyczne - od Dioklecjana do 476 r n.e.
prawo justyniańskie - 527-565 r. n.e.
Rozwój
Państwa
Rozwój Prawa
Zwyczaj
Ustawa
Plebiscyt
Senatus Consulta
Prawo Pretorskie
Responsa Prudentium
Konstytucje Cesarskie
Królestwo
archaiczne
X
X
X
X
Republika
przedklasyczne
X
X
X
X
Pryncypat
klasyczne
X
X
X
X
Dominat
poklasyczne
X
X
X
Prawo rzymskie okresu antycznego. głównie prawo zwyczajowe, przenikane elementami sakralnymi
ustawa…
… judaistycznego to Pięcioksiąg (Księga Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb i Powtórzonego Prawa) → okres talmudyczny - obok prawa pisanego Tory rozwija się dzięki rabinom ustna Tradycja tworząc system Talmudu.
Prawo - powiązanie prawa z religią, brak systematyki, ewolucja systemu kar od zasad krwawej zemsty do publicznego wymiaru sprawiedliwości (sąd złożony z kapłanów), tworzenie azylu, zasada talionu…
…. Po wojnach punickich wzrost terytorialny, rozkwit gospodarczy i związane z tym przemiany struktury społecznej, potrzeba powstania prawa do obsługi skomplikowanych stosunki produkcji i wymiany na ogromną skalę, w celu bezpieczeństwa obrotu. → pojęcia abstrakcyjne i odformalizowane w praktyce, choć związane z tradycjami prawnymi.
Specyficzne cechy:
Edykty urzędników (ius honorarium)
od czasu lex Cornelia de…
…, że w razie rozbieżności dwóch prawników sędzia może pójść, za którą strona chce. Prawnicy udzielali porad prawnych urzędnikom, pomagając w pisaniu ich edyktów, a także wchodzili w skład consilium principis (rady cesarskiej), pisząc projekty dekretów i reskryptów.
Szkoły prawa i najwybitniejsi juryści → na początku pryncypatu powstały dwie szkoły. W II w n.e. wszyscy prawnicy związani byli z cesarze…
…. do 283/3 r. n.e. (reformy Dioklecjana)
dominat - od 283/4 r n.e. do 476 r n.e.
Rozwój prawa
prawo archaiczne - od 753 r p.n.e. do połowy III w p.n.e. (do pierwszej wojny punickiej w 264 r. p.n.e.)
prawo przedklasyczne - od 2-giej połowy III w. p.n.e. do końca republiki
prawo klasyczne - od początków pryncypatu do objęcia władzy przez cesarza Dioklecjana (koniec dynastii Sewerów)
prawo poklasyczne…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)