To tylko jedna z 5 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
PRAWA WŁASNOŚCI I ICH ZNACZNENIE W GOSPODARCE
Problemy związane z prawem własności
Przykłady:
Na łące w Wyoming urodził się muł. Do kogo należy? Do właściciela matki muła? Do właściciela ziemi, na której się urodził? Do tartaku, który dzierżawi ziemię od właściciela? (Cooter i Ulen 2000).
Zakłady „Farmutil” (ubojnia) byłego senatora Henryka Stokłosy, zatruwające powietrze mieszkańcom Śmiłowa. Pytanie, co właściciel może zrobić ze swoja własnością - czy może powodować koszty dla innych osób (mieszkańców Śmiłowa)? Dom przy ulicy Powstańców Śląskich w Warszawie utrudniający poszerzenie drogi. Nie wiadomo, do kogo się zwrócić, kto jest właścicielem domu (wielu spadkobierców).
Ważne pytania:
Jakie rzeczy (uprawnienia) mogą być posiadane prywatnie, a jakie nie?
Jak ustanawiane i określane są prawa własności?
Co właściciel może uczynić z przedmiotem własności?
Jak chronione są i egzekwowane prawa własności?
Prawa własności są rodzajem stosunków społecznych. Prawa własności są relacjami pomiędzy ludźmi, które wynikają z ograniczoności zasobów i możliwości różnego ich wykorzystania.
„Prawa własności dotyczą nie stosunku człowieka do rzeczy lecz stosunku między ludźmi” (Iwanek i Wilkin 1997)
Prawa własności odnoszą nie tylko do przedmiotów (zasobów produkcyjnych), ale też do relacji pomiędzy ludźmi, działalności gospodarczej, praw obywatelskich.
„Moje prawo głosu w różnych sprawach i prawo wyborcze są moimi prawami własności, ponieważ określają one relacje między mną a innymi ludźmi. Innymi słowy, definicja praw własności odnosi się do wszystkich praw jednostki w stosunku do innych ludzi.” (Pejovich 1990).
Czasem stosowane jest rozróżnienie na:
Prawa własności (property laws) o węższym znaczeniu i konotacji legalistycznej, głównie dla prawników
Uprawnienia własnościowe (property rights) - nie tylko sankcjonowane przez prawo, także normy i zwyczaje. Prawo własnościowe oznacza nie jedno konkretne prawo, ale pewną „wiązkę uprawnień własnościowych”.
Elementy prawa własności (uprawnienia tworzące prawo własności):
Prawo użycia (wykorzystania) przedmiotu własności - usus;
Prawo przejęcia korzyści z wykorzystania przedmiotu własności - usus fructus;
ale: nie zawsze można wykorzystać w sposób jaki chcemy - może być np. ograniczenie co do zatruwania środowiska, bo w pobliżu jest park narodowy
Prawo zmiany formy i zawartości przedmiotu własności - abusus;
(…)
… w przypadku dobrze zdefiniowanych praw własności.
Które dobra powinny być przedmiotem własności prywatnej, a które publicznej?
Czy można dobra publiczne zamienić na prywatne?
Prawa własności a efektywna alokacja
Zasadniczo: dobra prywatne powinny być przedmiotem własności prywatnej a dobra publiczne własności publicznej.
Jest to związane z postulatem efektywności.
Nieefektywna (nieoptymalna) alokacja w przypadku własności prywatnej dóbr publicznych oraz w przypadku własności publicznej dóbr prywatnych.
Porównanie własności publicznej i prywatnej ze względu na koszty związane z wykonywaniem i ochroną tych praw:
Wysokość kosztów powinna decydować o rodzaju własności - czasem właściciel nie jest w stanie pokryć pewnych kosztów, np. własność lasów.
Dlaczego ekonomiści zajmują się prawami własności?
Teza…
…, które to uprawnienia właściciel może wykonywać z wyłączeniem innych osób, i które mogą zostać przeniesione na inne osoby” (Stroiński 2003). dla nas (ekonomistów) będą ważne uprawnienia własnościowe, a nie formalne tytuły własności Ekonomiczna teoria własności
Narzędzia ekonomicznej analizy własności:
Teoria przetargowa (bargaining theory of property);
Teoria efektów zewnętrznych;
Teoria dóbr publicznych.
Przetargowa teoria własności:
Przetargowa (transakcyjna) teoria własności oparta jest na teorii gier.
Gry:
Kooperacyjne
Na przykład: sprzedaż starego samochodu.
Niekooperacyjne Na przykład: „dylemat więźnia”.
Po to są instytucje własności ustanawiane, aby przejść od gier nie-kooperacyjnych do kooperacyjnych. Przykład: plemię wojowników i farmerów:
Sytuacja I: walka o zbiory (gra niekooperacyjna)
Sytuacja II…
… własności (są one wprowadzone w życie i respektowane), to wzrasta ogólna produkcja i powstaje nadwyżka produkcji ponad niezbędne potrzeby (np. minimum egzystencji).
Część nadwyżki zostaje przeznaczona na opłacenie instytucji gwarantującej własność i przestrzeganie reguł (państwo) i może zostać uznana za koszty transakcyjne (np. wypłata dla plemiennej rady starców za ustanowienie zasad). Pozostała część…
…) od gromadzenia władzy politycznej.
* Problem w Rosji - rozdzielenie gospodarki i praw własności (bogactwo zależy od władzy politycznej)
Przykład: Instytucje polityczne, prawa własności a wyniki fiskalne w XVII-wiecznej Anglii:
Finansowanie wydatków przez monarchie Stuartów za pomocą „wymuszonych pożyczek”, konfiskaty ziemi, obowiązkowe dostawy poniżej cen rynkowych.
Rewolucja w 1688 roku - zmiany instytucji…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)