Prawa kardynalne - ich charakter, redakcje i zakres regulacji
Prawa kardynalne są to ustawy przeforsowane w latach 1767-1768 w Warszawie na sejmie, zwanym „Repninowskim”, obejmowały podstawowe zasady ustroju demokracji szlacheckiej, gwarantujące szlachcie: wolną elekcję, utrzymanie liberum veto na sejmach, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, nietykalność osobistą (neminem captivabimus), przywileje w sprawowaniu rządów oraz posiadania ziemi i władzy nad chłopstwem. Gwarantowane przez Katarzynę II. Nawiązywały one duchem do artykułów Henrykowskich i również miały charakter ustawy zasadniczej. Prawa te nie miały możliwości się zmienić - były stałe. Zapewniały one utrzymanie dawnego porządku rzeczy, na co przystała koalicja magnatów i "zwolenników polityki państw ościennych". Dzięki temu prawa uzyskały w 1768 roku gwarancję ze strony Rosji, zaś w 1775 roku wszystkich trzech mocarstw ościennych (Prusy, Austria i Rosja). W wyniku takiego przebiegu sprawy sąsiedzi Polski zdobyli możliwość wywierania wpływu na jej politykę wewnętrzną. Zostały uchylone przez Sejm Wielki, aby znowu być przywrócone w 1793 przez sejm rozbiorowy.
Mianem tym również określa się zbiór podstawowych zasad ustrojowych sformułowanych już w wieku XVII. Ich przestrzeganie gwarantowało utrzymanie słynnej "złotej wolności".
Sejm z 1768 uchwalił następujące prawa kardynalne i sprawy zaliczające się do Materiae status, a więc możliwe do uchwalenia bądź zmiany jedynie przy jednogłośnym orzeczeniu sejmu:
Prawa kardynalne (niezmienne):
Zasada wolnej elekcji
Zasada Liberum veto
Zasada Neminem Captivabimus - nietykalności osobistej szlachty
Prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi (zawiązywania konfederacji i rokoszu)
Wyłączne prawo dla szlachty do piastowania urzędów i posiadania ziemi
Niemal nieograniczona władza dziedziców nad chłopami (oprócz możliwości karania śmiercią)
Unia z Litwą
Utrzymanie przywilejów Prus Królewskich
Równouprawnienie dysydentów (protestantów i prawosławnych)
Materiae status :
Zmienianie i podnoszenie podatków
Powiększanie wojska
Zawieranie przymierzy i umów handlowych
Wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju
Sprawy monetarne
Zmiany sposobu sejmowania i sejmikowania
Zwoływanie pospolitego ruszenia
Zmiany i tworzenie nowych urzędów
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)