Dzieje prasy polskiej sięgają początków XVI w., kiedy to okazjonalnie ukazywały się w
nakładach do kilkuset egz. informacyjne druki ulotne dotyczące zwł. wydarzeń wojennych
(sprzedawano je na jarmarkach, sejmikach itp.); za początek historii prasy pol. zwykło się
uważać ukazanie się 1661 w Krakowie pierwszej gazety periodycznej, tygodnika "Merkuriusz
Polski Ordynaryjny", wydrukowanego przez J.A. Gorczyna z inicjatywy dworu Jana Kazimierza zmierzającego do reformy ustrojowej kraju i pozyskania dla niej zwolenników; po 27 numerach redakcję przeniesiono do Warszawy, gdzie rozpoczynał obrady sejm; łącznie
ukazało się 41 numerów pisma; kolejne pisma (m.in. "Wiadomości Cudzoziemskie",
"Nowiny", "Awizy") miały charakter efemeryczny, najdłużej przetrwała 1718-20 "Poczta
Królewiecka" wydawana przez J.D. Cenkiera w Królewcu; z ważniejszych tytułów, jakie
ukazywały się przed rozbiorami wymienić trzeba: "Kurier Polski" i "Uprzywilejowane
Wiadomości z Cudzych Krajów" (1765 połączone w "Wiadomości Warszawskie", 1774
zmienione na "Gazetę Warszawską" pod red. Łuskiny), "Monitor" redagowany przez F.
Bohomolca i I. Krasickiego, "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne" (J. Albertrandi i A.Naruszewicz), "Gazetę Narodową i Obcą" redagowaną przez stronnictwo kołłątajowskie;
łącznie 1765-95 ukazywało się ok. 90 tytułów (większość w stolicy), w nakładach do 1000
egz. Po utracie niepodległości nastąpił spadek czytelnictwa; z pism, które ukazywały się do
1830 ważniejsze to: "Gazeta Krakowska" (od 1796), "Gazeta Lwowska", "Kurier Litewski",
"Dziennik Wileński", "Gazeta Poznańska"; okresowe ożywienie przyniósł czas powstania
listopadowego ("Nowa Polska", "Gazeta Polska" i twórczość publicystyczna M. Mochnackiego, B. Niemojewskiego, J.N. Janowskiego); po upadku powstania nasiliła się
działalność cenzury, zaczęły natomiast licznie powstawać czasopisma emigracyjne, m.in.
"Demokrata Polski", "Orzeł Biały" (pod wpływami Lelewela), "Pielgrzym Polski", "La
Tribune des Peuples" (pod red. A. Mickiewicza); w kraju dopiero od lat 40. XIX w. ukazują
się m.in. "Przegląd Naukowy", "Biblioteka Warszawska", w zaborze austr. konserwatywny
dziennik "Czas", na Śląsku "Dziennik Górnośląski" (red. J. Lompa i E. Smolka) oraz
"Tygodnik Cieszyński" (przekształcony 1851 w "Gwiazdkę Cieszyńską"); w stolicy do
najpoczytniejszych należała "Gazeta Warszawska", "Gazeta Codzienna" (pod red. J.I.
Kraszewskiego), "Kurier Warszawski" (wydawany najdłużej w Polsce 1821-1939), później
"Głos", a także "Słowo" (pocz. kierowane przez H. Sienkiewicza); organem ugody z caratem
(…)
…", a także "Nowa Epoka" (SD), "Robotnik" i "Express Wieczorny" (PPS), "Słowo
Powszechne" (PAX), "Tygodnik Powszechny" (katolicki), "Walka Młodych" (ZMW);
szczególne preferencje posiadały pisma PPR - "Trybuna Wolności", "Trybuna Robotnicza",
"Nowe Drogi", "Głos Ludu" i inne; 1947 PPR powołała Robotniczą Spółdzielnię
Wydawniczą "Prasa", która stopniowo przejęła większość ukazujących się w kraju tytułów
(1948…
… i Dziennikarzy, 1912 w
Krakowie Syndykat Dziennikarzy Pol.); na przełomie stuleci rozwinęła się także prasa
proletariacka ("Równość", "Przedświt", "Walka Klas", "Proletariat", "Naprzód", "Robotnik",
"Czerwony Sztandar") oraz katolicka i adresowana do mniejszości żydowskiej; przed
wybuchem I woj. świat. na ziemiach polskich ukazywało się ok. 1000 tytułów. Po uzyskaniu
niepodległości prasa pełni rolę czynnika…
… Kontroli Prasy, 1946
przekształcone w Gł. Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk), powołano Inst.
Wydawniczy Sp-nia Wydawniczo-Oświatowa "Czytelnik", do którego należała większość
tytułów, m.in. ogólnokrajowe dzienniki "Rzeczpospolita" i "Życie Warszawy", regionalne
"Dziennik Polski", "Dziennik Zachodni", "Dziennik Bałtycki" itp.; nakładem "Czytelnika"
zaczęły się też ukazywać ilustrowane tygodniki…
….
Giedroycia (red. emigracyjnej "Kultury"), J. Borejszy (twórca "Czytelnika"), S.
Bratkowskiego, Z. Broniarka, K. Dziewanowskiego, M. Eilego (założyciel "Przekroju"), D.
Fikusa, W. Giełżyńskiego, W. Górnickiego, G. Jaszuńskiego, J. Kalabińskiego, S.
Kisielewskiego, H. Korotyńskiego (wieloletni red. naczelny "Życia Warszawy"), H. Krall, K.
Małcużyńskiego, A. Małachowskiego, T. Mazowieckiego, A. Micewskiego…
…
- jej nakłady sięgały kilkunastu tys. egz.; najw. znaczenie miał "Biuletyn Informacyjny" red.
przez A. Kamińskiego, z nakładem sięgającym 50 tys. egz.; nadto spore znaczenie miały
"Wiadomości Polskie", "Żołnierz Polski", "Wolna Polska", "Polska Walcząca"; 1941-44
ukazywał się dwutygodnik "Rzeczpospolita Polska" - naczelne pismo Delegatury Rządu na
Kraj; kilka tytułów wydawały harcerskie Szare Szeregi (m.in…
…, której symbolem staje się "Gazeta Wyborcza" kierowana przez A. Michnika; następuje zniesienie cenzury, likwidacja koncernu
RSW, szereg tytułów pada, m.in. "Życie Literackie" i "Kultura", powstają liczne nowe m.in.
"Gazeta Polska", "Twój Styl", "Pani"; na pol. rynek wkraczają koncerny zagr. (Hersant,
Passauer Neue Presse, Orkla, Bertelsman, H. Bauer, Springer, Burda i inne uruchamiając
szereg pol. edycji…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)