Prasa polska pod zaborami
Przejściowe ożywienie prasy polit. w zaborze austriackim zaowocowało powstaniem nowocześnie redagowanego, konserwatywnego dziennika „Czas” . Wzrosło znaczenie Lwowa jako ośr. prasowego (m.in. dzięki działalności J. Dobrzańskiego). Nowym zjawiskiem tej doby były pisma „dla ludu”, np. „Wielkopolanin”. Przejawem odrodzenia nar. na Śląsku, Mazurach i Pomorzu było powstanie m.in. „Dziennika Górnośląskiego” (redagowanego przez J. Lompę), „Tygodnika Cieszyńskiego” (przekształconego 1851 w „Gwiazdkę Cieszyńską”) i „Przyjaciela Ludu Łeckiego” (współzałożyciel i red. H.M. Gizewiusz). W zaborze rosyjskim ukazywał się nowocześnie redagowany „Dziennik Warszawski”. Do najpoczytniejszych pism warsz. należała „Gazeta Warszawska” (red. Kenig), „Gazeta Codzienna” (od 1861 jako „Gazeta Polska”) i „Kurier Warszawski”. Klęskę poniósł wyd. przez H. Rzewuskiego „Dziennik Warszawski” (1851-56), świetny edytorsko, politycznie zachowawczy i prorosyjski. W 1823-24 wyd. w Warszawie dwujęzyczne czasopismo żyd. — tyg. „Dostrzegacz Nadwiślański/Der Beobachter an der Weichsel”.
W zaborze rosyjskim na czoło prasy społ.-kult. wysunęły się: „Przegląd Tygodniowy”, „Niwa”, „Nowiny” ; oraz „Prawda”, reprezentujące tzw. młodą prasę, propagującą program pozytywizmu (czołowy publicysta A. Świętochowski); zwalczała ona tzw. starą prasę, tradycyjną w swych tendencjach („Gazeta Warszawska”, „Kurier Warszawski” i in.). Z nowych pism polit. poczytność zyskały m.in. dziennik „Słowo” ; (organ młodych konserwatystów, redagowany początkowo przez H. Sienkiewicza), tyg. „Głos”; (J.K. Potocki i J.L. Popławski) oraz „Tygodnik Powszechny”. Postawę ugodową wobec caratu zajmował ukazujący się w Petersburgu „Kraj”; E. Piltza i W. Spasowicza. Organem Stronnictwa Nar.-Demokr. był „Przegląd Wielkopolski”. Popularnością cieszyły się uchodzące za apolit. dzienniki informacyjne, m.in. „Kurier Codzienny”, „Wiek”; i „Kurier Poranny”. Poczytność zyskały również pisma ilustrowane (np. „Tygodnik Ilustrowany”), kobiece (np. „Bluszcz” ), satyr. (m.in. „Mucha”; i „Kolce”) oraz specjalistyczne, w tym „Ekonomista”, „Przegląd Techniczny” i „Wszechświat”. Duży zasięg uzyskały tyg. dla wsi „Gazeta Świąteczna” K. Prószyńskiego (Promyka), wyd. przez zgromadzenia zakonne magazyny katol., m.in. „Powściągliwość i Praca” (zał. 1989) oraz „Królowa Apostołów” (zał. 1907). W Galicji, której autonomia od 1867 stworzyła korzystne warunki do rozwoju prasy pol., do najważniejszych pism polit. należały: w Krakowie, obok „Czasu”, konserwatywny i związany ze stańczykami „Przegląd Polski”, demokr. „Reforma” oraz pozytywistyczny „Kraj” ; we Lwowie „Gazeta Narodowa Lwowska” zał. przez J. Dobrzańskiego i liberalny „Dziennik Polski” oraz związane z ruchem lud. pisma „Kurier Lwowski”, „Przegląd Społeczny” i „Przyjaciel Ludu” (organ Stronnictwa Ludowego).
(…)
… od 1902 „Słowo Polskie”, w Poznaniu „Kurier Poznański” i liberalno-mieszczańska „Nowa Reforma”; inne gazety miały charakter mniej lub bardziej wyraźnie komercyjny („Wiek Nowy”, „I lustrowany Kurier Codzienny”). Wysoki poziom osiągnęły liczne pisma ilustr. (np. „Świat”), lit. i lit.-artyst. („Życie”, „Chimera”), a także nauk. i fachowe. Po 1905 w zaborze ros. zniesiono cenzurę prewencyjną. Szybki rozwój…
…” , „Gazeta Opolska” i „Dziennik Górnośląski”; na Pomorzu ukazywały się: ludowa „Gazeta Toruńska”, „Gazeta Grudziądzka” i „Gazeta Gdańska”; na Mazurach „Gazeta Ludowa”; na Warmii „Gazeta Olsztyńska”. W 2 poł. XIX w. pojawiły się w Warszawie pierwsze gazety żyd. — „Izraelita” (1866-1912, w języku pol.) i „Warszojer Jidysze Cajtung” (1867-68, jidysz). Najwięcej tytułów ukazywało się w Galicji: pierwsze w języku niem. (1869), a od 1878 — w języku pol. (lwow. „Ugoda”) i hebr. (krak. „Mochzikei Hadat”); 1890-1914 w Krakowie wyd. 26 pism (po 11 jidysz i hebr. oraz 4 niem.), we Lwowie — 29 (16 jidysz, 8 pol., 4 hebr. i 1 niem.). Lwów był ponadto ważnym ośr. prasy ukr., z dziennikiem „Diło” ; (zał. 1880). Istotnym zjawiskiem w prasie emigracji politycznej końca XIX w. było powstanie pism socjalist., m.in…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)