Popiół i diament Należy do nurtu literatury zaangażowanej. Określeniem tym mianowane są utwory, które poruszają tematykę związaną z problemami współczesnymi dla pisarza. Jest to powieść zaangażowana w aktualne przemiany polityczne, społeczne i historyczne kształtującej się tuż po wojnie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Charakterystyczne dla tego gatunku utworu jest konkretne przedstawienie faktów, a jednocześnie pozostawianie miejsc niedookreślonych, ingerowanie w światopogląd czytelnika i próba uświadomienia mu istotności poruszanych kwestii.
Utwór Andrzejewskiego wprawdzie zakłamuje rzeczywistość historyczną, o czym była mowa już wcześniej, jednak jest pierwszym utworem powojennej Polski, który bezpośrednio nawiązuje do aktualnych wówczas tematów, opisując zarówno historię najnowszą, jak i skupiając się na przedstawieniu kondycji polskiego społeczeństwa po zakończeniu II wojny światowej.
STRESZCZENIE: Akcja książki rozpoczyna się 5 maja 1945 roku dzień po ostatecznym akcie kapitulacji Niemiec. Oswobodzeni Polacy stają przed zadaniem odbudowy zniszczonego kraju. Do tego zadania potrzebna jest nowa władza, która, za poparciem Związku Radzieckiego, narzuca się sama - mają to być komuniści. Decyzji tej opierają się szczególnie silnie członkowie Armii Krajowej, którzy w komunistycznej władzy widzą, wprawdzie inny nieco od wojennego, ale także przejaw totalitaryzmu i zła. Nie wychodzą więc z podziemia, tylko za swój cel obierają zwalczenie głównych przedstawicieli PPR-u. Zlecenie zabicia najważniejszego z nich, Stefana Szczuki, sekretarza Komitetu Wojewódzkiego, dostaje Maciek Chełmicki. Pierwszy zamach na życie Szczuki nie udaje się. Kule przeznaczone dla niego i dla sekretarza Komitetu Powiatowego, Franciszka Podgórskiego, trafiają przypadkowo dwóch innych mężczyzn: Smolarskiego i Gawlika. Szczuka i Podgórski spóźnili się w dane miejsce (i tym samym uniknęli egzekucji), po drodze bowiem spotkali Alicję Kossecką, żonę adwokata, Antoniego, u którego Podgórski robił aplikację. Jej mąż, który całą wojnę spędził w obozie Gross-Rosen, wrócił do domu dwa dni temu. Kobieta nie poznaje go - jest zastraszony i nie wychodzi ze swego pokoju. Szczuka przebywał w tym samym obozie, znał przybrane przez Kosseckiego nazwisko, Leon Rybicki, nie spotkał go tam jednak osobiście. Kossecki w latach swej młodości nie był zdolnym uczniem, ale niezwykła pracowitość pozwoliła mu w osiągnięciu zawodowego sukcesu. Ciężką pracą zdobył to, co zamierzył - został adwokatem. W wieku trzydziestu jeden lat poślubił młodszą od niego znacznie repatriantkę z Ukrainy, Alicję Skorodyńską. Ma z nią dwóch synów: Andrzeja i Alka. Po wybuchu wojny Antoni uciekł z Ostrowca wraz z Andrzejem. Został aresztowany i wywieziony do obozu. Andrzej natomiast zaciągnął się do partyzantki - wszedł do AK. Alicja dostała tylko jedną informację o losie jej męża, wiadomość o jego śmierci. Żeby przeżyć, założyła warsztat tkacki, dający dochody wystarczające, by wyżywić ją i młodszego syna. Po klęsce Niemiec, okazało się, że Kossecki żyje. Wrócił do domu, jednak całkowicie odmieniony. Wojna zniszczyła jego psychikę. Po tym, gdy Szczuka wyraża chęć spotkania się z nim, Kossecki przyznaje się żonie, że w obozie pełnił rolę sztubowego. Żeby samemu żyć w miarę łatwo, współpracował z Niemcami, prześladując i niejednokrotnie katując współwięźniów.
(…)
… ją w obozach albo w czasie walki (np. w powstaniu warszawskim jak Maciek). Dotyka on również młodego pokolenia. W Popiele i diamencie przedstawiona zostaje grupa chłopców, których dowódcą jest Jurek Szretter. Chłopcy nie traktują wojny poważnie, nie są w stanie objąć swymi umysłami ogromu spustoszenia, jakiego dokonała, przez co traktują ją jako dobrą zabawę. Jurek, który ma najsilniejszy charakter…
… jako postać pozytywna. Jako komunista ideowiec pragnie dobra narodu, gotowy jest tym samym do poświęceń. To mężczyzna milczący, boleśnie doświadczony przez los, na co złożył się i jego pobyt w obozie, i utrata ukochanej żony, i niepokój o dalsze losy kraju.
Ponadto, Armia Czerwona ukazana zostaje w książce jako wybawiciel kraju, którego ideologia zastąpić powinna przeżyte już inne poglądy (AK czy zwolenników sanacji), dominujące przed wojną i w czasie jej trwania. Wojsko i Urząd Bezpieczeństwa zostały dzięki temu mianowane do stworzenia nowego, ludowego rządu. Inteligencja i ziemiaństwo niezwiązane z partią komunistyczną nie są odpowiednimi klasami do objęcia rządów w państwie. Dobitnie fakt ten zostaje pokazany podczas balu w hotelu „Monopol”, na którym pojawiają się niemal wszyscy bohaterowie Popiołu…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)