Jan Kasprowicz - Wybór poezji Wstęp (oprac. Jan Józef Lipski) Najwcześniejsze utwory (z lat gimnazjalnych) - juwenalia nie mają większego znaczenia, a publikowali je badacze, jako przyczynki historycznoliterackie- naśladuje w nich poetów romantycznych: Mickiewicza, Ujejskiego czy Lenartowicza. Już wtedy w jego wierszach pojawiła się dwoistość podmiotu lirycznego: współczynnik kultury chłopa i kultury inteligenckiej. Lipska poezja Kasprowicza Studiował tu kilka miesięcy. Kształtuje indywidualizm, postawę artystyczną i światopogląd. Zaliczyć tu możemy poemat narracyjno-retoryczny Giordano Bruno nacechowany prometejskim etyzmem. Narracyjność wiąże się z tym, że opowiedziane są w zarysie dzieje tego filozofa-kacerza, spalonego na stosie. Retoryka jest prezentowana przez interesującą konwencje: apostrofy, eksklamacje, wyliczenia, metafora, metonimia. Uznany zostaje prymat wartości etycznych nad estetycznymi (prometejski etyzm). Kasprowicz tak jak jego mistrz Shalley widział świat jako walkę dobra ze złem na wszelkich szczeblach bytu, z tym że w miarę czasu Kasprowicz przesuwał realia w stronę metafizyki. Nawiązuje także do mitów staroirańskich ( Aryman i Oromaz ), tu walka przebiega w płaszczyźnie społecznej i metafizycznej. Następuje zwycięstwo Dobra dzięki aktywności człowieka-bohatera buntującego się przeciwko potędze Zła. Tym bohaterem jest Prometeusz- samotny bunt altruistyczny dla dobra ludzkości, męczeństwo, bunt przeciwko złu. Buntowniczy bohater Kasprowicza nie ma w sobie anarchizmu, Kasprowicz nastawia się na wartości społeczno-etyczne.
Opisowa poezja naturalistyczna Naturalizm w poezji o tematyce chłopskiej bliski jest tendencjom z Francji (Zola, Grupa Medońska), w Polsce rozpowszechniony w latach 80 za sorawą „Przeglądu Tygodniowego”, „Wędrowca”, „Głosu”. W latach 1885-1892 naturalizm widoczny jest u Kasprowicza. Możemy u niego zobaczyć dwie tendencje:
przewaga opisowości;
narracyjność;
W wierszu W chałupce opisowość polega na nagromadzeniu prostych danych obserwacyjnych, przeważają one nad refleksją. Występuje tu selekcyjna tendencja tematyczna: gromadzenie szczegółów stanowiących w sumie obraz nędzy w sensie dosłownym później przeniesiony na sens przenośny jako wulgarności moralnej. W wierszach o tej tematyce następuje dynamizacja statycznego obrazu.
Na rracyjna poezja naturalistyczna Dominował opis, a później opowiadanie. Cykl sonetów Z chałupy to jedno z większych osiągnięc artystycznych Kasprowicza w tym okresie: artyzm bierze się z rozległości panoramy, z konkretności szczegółów, do tego dochodzi znakomita kompozycja, zrównoważenie czynników subiektywnych i obiektywnych, daje nam to bogaty obraz wsi kujawskiej: ostry i konfliktowy, co wynika z rozwarstwienia społecznego wewnątrz wsi. Kasprowicz jest także wynalazcą miniatur fabularnych z dialogiem. W następnym etapie twórczości poeta przechodzi od liryki do epiki i dramatu i do coraz obszerniejszych form gatunkowych.
(…)
…, gdzie pojawia się motyw Sądu Ostatecznego oraz zacytowane są słowa hymnu łacińskiego „Dies irae! Dies Illa!” Sceneria utworów jest kosmiczna. W hymnie do Waruny (jeszcze jeden motyw wedycki), gdzie przedmiotem refleksji jest stosunek Boga do człowieka, sceneria kosmiczna jest czymś więcej niż kulisami dramatu: jest przesłanką filozoficzną, z której wyciąga się wniosek i znikomości człowieka. Najbardziej jednak interesujące są motywy katastroficzne: wizja zagłady wszechświata, obraz Sądu Ostatecznego. Warto tu zwrócić uwagę na kontrast ujęć artystycznych tak bliskich sobie w czasie, różniących okres symboliczno-impresjonistyczny od ekspresjonistycznego: tam dominowała statyka, bezruch, tu - dynamika, pęd, przedstawiony w hiperbolicznych obrazach i określeniach; tam nastroje melancholijne, ściszone - tu gwałtowna…
… jeszcze zauważonych). Jednocześnie nawiązuje Kasprowicz do tradycji malarstwa średniowiecznego i renesansowego wówczas, gdy maluje słowami obraz Sądu Ostatecznego czy postaci Salome z głową Jana Chrzciciela. Hymny więc pełne są nawiązań do symboliki religijnej.
Wśród krytyków Kasprowicza znalazł się monografista jego twórczości, mianowicie Zygmunt Wasilewski, który przypuszczał, że sfera wyobrażeń i problemów…
…, solidarności ideowej Kasprowicza z rewolucyjnym marksistowskim ruchem socjalistycznym. Wiersz „Oni i my” składa się z siedemnastu ponumerowanych cyframi rzymskimi strof i jest manifestem głoszącym program rewolucji społecznej i przywołaniem symbolicznego imienia Spartakusa, który z pewnością nie należał do panteonu obozu politycznego Popławskiego, zwalcza się solidaryzm narodowy. Krytyka socjalizmu…
… rozpoczynają wykrzyknienia, dynamizujące obraz. Wspominane już w sonecie III wzdychania i rozżalenia przenikają powietrze. Pojawiają się elementy przyrody ożywionej - zwierzęta górskie (kozice, ptak i świstak), przedstawione z rozmachem. Kozice swobodnie biegają po turniach, ptak jest wolny i szybuje w przestworzach - zwierzęta czują się w górach dobrze. Kontrastuje to z obrazem krzaku, który chowa się wśród…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)