Skały magmowe są produktem zastygania magmy. Podstawowym składnikiem magmy jest stop krzemianowy (faza ciekła) z rozpuszczonymi w nim gazami i przegrzanymi roztworami (faza gazowa), często zawierający też zawieszone kryształy minerałów (faza stała). W przyrodzie znane są magmy o różnym składzie. Przyjmuje się, że pierwotną jest magma bazaltowa (gabrowa). W wyniku dyferencjacji (dyferencjacja – proces różnicowania się magmy) z magmy pierwotnej powstają pochodne produkty w postaci wszystkich pozostałych magm. W zależności od warunków powstania, skały magmowe można podzielić najogólniej na trzy grupy: - skały głębinowe (plutoniczne) – krystalizują na dużych głębokościach w skorupie ziemskiej w warunkach powolnego spadku temperatury i pod wysokim ciśnieniem. Poszczególne minerały są dobrze wykształcone i najczęściej widoczne makroskopowo (kwaśne: granit alkaliczno-skaleniowy, granit, granadioryt, tonalit, obojętne: sjenit, dioryt, gabro, skrajnie melanokratyczne: piroksenit) - skały wylewne (wulkaniczne) – powstają przez zakrzepnięcie szybko ochładzającej się lawy na powierzchni Ziemi (lawa – magma wydobywająca się na powierzchnię Ziemi podczas erupcji wulkanicznych). W wyniku bardzo gwałtownego oziębienia i zastygnięcia, powstaje jednolita, szklista masa, w której nie można wyróżnić żadnych składników mineralnych. Przy nieco powolniejszym stygnięciu pojawiają się w szkliwie wulkanicznym składniki mineralne w postaci kryształów widocznych nieraz gołym okiem. Częstym produktem wybuchów eksplozywnych są również materiały okruchowe – skały piroklastyczne, zaliczane zwykle do skał osadowych (kwaśne: riolit, obojętne: andezyt, bazalt) - skały żyłowe – tworzą się w warunkach pośrednich, z krystalizacji magmy lub wodnych roztworów pomagmowych w szczelinach skalnych skał otaczających. Poszczególne minerały w tych skałach są wykrystalizowane w różnym stopniu, często osiągając duże rozmiary (np. w pegmatytach – skała kwaśna). Kwaśność skały określamy w oparciu o zawartość krzemionki SiO2 w skale. Skały wykazujące nadmiar SiO2 nazywamy kwaśnymi . Mają one zazwyczaj krzemionkę wykrystalizowaną w postaci kwarcu. Skały zasadowe i ultrazasadowe są ubogie w krzemionkę. W skałach tych kwarc nigdy nie jest obecny w czystej postaci. Podział skał w oparciu o zawartość SiO2, wg Bolewskiego, Parachoniaka: - 65% wagowych SiO2 – skały kwaśne - 65-52% wagowych SiO2 – skały obojętne - 52-4-% wagowych SiO2 – skały zasadowe -
(…)
… (psefitowa) okruchy>2mm, piaskowa (psamitowa) od 2 do 0,1mm, mułowa
(aleurytowa) 0,1-0,01mm, iłowa (pelitowa)<0,01mm.
Spoiwa: wapniste (kalcyt, burzy z HCl), margliste (kalcyt, ił, burzy z HCl i pozostaje osad), dolomityczne
(dolomit, burzy z HCl po sproszkowaniu lub na gorąco), krzemionkowe (krzemionka, duża twardość i
zwięzłość), ilaste (minerały ilaste, mała zwięzłość, rozmaka w wodzie), żelaziste…
… górotwórczym mas skalnych. Ten rodzaj metamorfizmu zachodzi w płytkich częściach skorupy
ziemskiej.
- metamorfizm regionalny – zachodzi na skutek pogrążenia mas skalnych na duże głębokości w czasie
ruchów tektonicznych. Wzrost temperatury spowodowany jest zarówno stopniem geotermicznym jak i
intruzjami magmowymi. Na pogrążone masy skalne działa zarówno ciśnienie warstw nadległych jak i
ciśnienie dynamiczne wywołane ruchami tektonicznymi. Metamorfizm regionalny obejmuje swym
działaniem duże przestrzenie.
O stopniu przeobrażenia skały decyduje natężenie czynników metamorfizmu, czyli wysokość temperatury
i wielkość ciśnienia. W związku z tym wyróżnia się 3 strefy metamorfizmu:
- epizona (najpłytsza, najmniejszy stopień przeobrażenia)
- mezozona
- katazona (największy stopień przeobrażenia, częściowe wytapianie…
… materiału z miejsca jego pochodzenia na miejsce osadzenia. Po
złożeniu osad podlega często różnorodnym przeobrażeniom fizycznym i chemicznym (diageneza),
prowadzącym do przekształcenia go w skałę zwięzłą (lityfikacja). Ten zespół procesów określany jest
mianem diagenezy. Przez stopień diagenezy skały rozumie się zwykle stopień jej zlityfikowania, czyli
skamienienia. Zależnie od składu mineralnego i genezy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)