III. FILOZOFIA PLATONA (427-347)
1. Życie
Nasza znajomość biografii Platona jest bardzo niekompletna. W swoich dialogach unikał on jakichkolwiek wzmianek autobiograficznych. Dodatkową trudnością w rekonstrukcji tej biografii jest fakt, że od samego niemal początku postać Platona opromieniona była legendą. Wiele świadectw o nim należy dziś uznać za dalekie od rzeczywistości anegdoty. Oto najważniejsze fakty, jakie udało się ustalić historykom filozofii, z dużą dozą prawdopodobieństwa.
Imię „Platon” było przydomkiem. W roku 427 w jednym z najznakomitszych rodów ateńskich, w rodzinie Aristona i Periktione, urodził się syn, Arystokles, któremu potem nauczyciel gimnastyki nadał przydomek „Platon”. Od wczesnego dzieciństwa Platon przebywał w otoczeniu polityków i mężów stanu, dzięki czemu dobrze poznał świat polityki. Krewni Platona pozostawali w bliskich stosunkach z Sokratesem. Platon znał więc postać Sokratesa od wczesnego dzieciństwa, lecz bliższym jego uczniem został wówczas, gdy miał 18-20 lat. Znajomość ta trwała aż do śmierci Sokratesa i wywarła wielki wpływ na umysłowość i na dalsze losy Platona. Był on bowiem przygotowywany przez swoją rodzinę do służby politycznej. Jednak śmierć Sokratesa położyła kres tym politycznym aspiracjom. Zdaniem Platona, partie ateńskie, które doprowadziły do skazania Sokratesa, dowiodły, że nie ma w nich miejsca dla ludzi o wysokim poziomie moralnym. Po śmierci Sokratesa jego uczniowie, w tym Platon, także poczuli się zagrożeni. Wielu z nich udało się na emigrację. Platon odbył wówczas wiele podróży. Odwiedził Italię, Sycylię, być może również Egipt i Persję, na co wskazują niektóre fragmenty jego pism. Po powrocie do Aten założył Akademię, co niewątpliwie było punktem zwrotnym w jego życiu i w dziejach europejskiej nauki. Akademia Platona jest bowiem uważana za prototyp uniwersytetu.
Nie znamy, niestety, dokładnej daty założenia Akademii. Z pewnym przybliżeniem przypuszcza się, że powstała ona ok. 388 roku, a więc ponad dziesięć lat po śmierci Sokratesa. Na pewno podczas podróży Platon zdobył liczne doświadczenia, które przyczyniły się do założenia takiej instytucji, mającej strukturę podobną do bractwa religijnego. Tworzyli ją ludzie, wspólnie oddani studiowaniu i nauczaniu. Dla tych celów Platon zakupił obszerny ogród na północy Aten. Choć istniały już wówczas inne akademie, mające charakter podobnych bractw, to Akademia Platońska różniła się od nich tym, że nie tylko w niej nauczano, ale i prowadzono badania naukowe w takich dziedzinach, jak: matematyka i astronomia, historia, botanika i zoologia. Z tego właśnie powodu upatruje się w niej pierwowzór średniowiecznego i nowożytnego uniwersytetu. Platon uważał za główny cel istnienia Akademii kształcenie młodych ludzi i przygotowywanie ich do działalności publicznej. Każda reforma publiczna powinna się bowiem rozpocząć od reformy rozumu ludzkiego. Jednak program nauczania w Akademii nie ograniczał się wyłącznie do umiejętności praktycznych. Trzon nauczania stanowiła czysta matematyka, której z wielkim zamiłowaniem oddawał się sam Platon. Był on przekonany o wychowawczym walorze czystych, teoretycznych nauk. Każda nauka, nawet jeśli nie daje bezpośrednich korzyści, zawsze dostarcza człowiekowi nowych horyzontów widzenia świata. Przyszłość świata zależy więc, według Platona, od nauki i od unii potęgi politycznej z wiedzą.
(…)
… w sztuce dialektyki było odkrycie logicznej zasady niesprzeczności, która umożliwiała stosowanie w dyskusji metody zwanej redukcją do absurdu. Redukcja ta polega na wykazywaniu sprzecznych konsekwencji jakiegoś twierdzenia. Zasada niesprzeczności wyrażona w języku współczesnej logiki ma postać formuły:
~ (p ∧ ∼p).
Oznacza to, że nie może być prawdziwe jednocześnie jakieś zdanie (p) i jego negacja (∼p…
…. Wielokrotnie podejmowane były próby zbudowania filozofii chrześcijańskiej, opartej o platonizm. Platon cieszył się wielkim uznaniem do końca starożytności. W okresie średniowiecza był znany jedynie z drugiej ręki, a od XIII wieku jego autorytet zaczął ustępować filozofii Arystotelesa, którego pisma poznano wówczas w całości w przekładach łacińskich. Ponowny rozkwit platonizmu można zaobserwować w renesansie…
… znanym ośrodkiem studiów, przede wszystkim matematycznych. Jednym z wychowanków Akademii był Euklides, twórca systemu geometrii, wyłożonej w dziele z ok. 300 roku przed Chrystusem, Elementy. Dzieło to do dziś uchodzi za wzór systemu matematycznego. Pod względem liczby wydań zajmuje w dziejach drugie miejsce po Biblii. W Akademii tworzyła się też tradycja platońska. W roku 529 cesarz Justynian rozwiązał Akademię, a jej członków zmusił do opuszczenia Aten. Próbę odbudowania Akademii podjęto jeszcze w XV wieku. Wówczas to, w 1459 roku, pod patronatem Medyceuszy, założono nową Akademię Platońską we Florencji. Jej inicjatorem był Gemistos Plethon (1355-1450), który przybrał taki przydomek na cześć Platona. Dzięki działającej przez wieki Akademii platonizm stał się jedną z najbardziej znanych tradycji myślowych w dziejach. Wpłynęła ona na postawy wielu uczonych, filozofów, a zwłaszcza matematyków. Platonizm w różnych zmodyfikowanych wersjach żyje po dzień dzisiejszy, zwłaszcza w filozofii wartości i w filozofii matematyki.
3. Nauka Platona
A. Metoda
Metodą uprawiania filozofii powinna być, zdaniem Platona, dialektyka. Dialektos - to rozmowa, dyskusja, natomiast dialektikos - to odnoszący się do dyskusji…
…. Dialektyka jest to więc sztuka dyskutowania, przekonywania i rozumienia. Dialektyka jest spokrewniona z logiką. Jest to umiejętność korzystania z logiki w prowadzeniu dyskusji. Szczególnie ważną umiejętnością dialektyczną jest zadawanie odpowiednich pytań w dyskusji. Podstawy pod dialektykę jako metodę dyskusji położyli już poprzednicy Platona, przede wszystkim Parmenides i Sokrates. Ogromnym postępem…
… o ideach zasługuje na miano prawdziwej wiedzy, którą Platon określał słowem episteme. Wszelka inna wiedza ma charakter opinii, domysłu, nazywanego przez Platona doksa. Wprowadzone tu odróżnienie: episteme (wiedza pewna) i doksa (opinia, mniemanie) utrzymywało się przez całe wieki w historii filozofii. Różni filozofowie wskazywali drogi dojścia do wiedzy pewnej i podawali jej kryteria. Dla Platona wiedzą…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)