I Pieniądz - istota, ewolucja i funkcje - historia
Na początku zboże i bydło, później złoto i srebro, jako kruszce najlepiej przystosowane do pełnienie funkcji pieniądza - były trwałe, łatwo podzielne, miały dużą wartość przy względnie małej objętości i wadze, charakteryzowały się niewielkimi wahaniami wartości w krótkich odstępach czasu.
Z czasem weszła do obiegu moneta. Kawałek kruszcu określonego kształtu, z oznaczeniem wagi i próby potwierdzonych stemplem eminenta - nie trzeba było ich ważyć, a wystarczyło policzyć.
Z racji upowszechnienia się pieniędzy w obiegu trzeba było ustalić wielkość obowiązującej jednostki monetarnej i ujednolicić system pieniężny w każdym kraju - tj. ogół norm prawnych określających podstawową jednostkę monetarną i jednostki pomocnicze, ich nazwy, wartość, sposób zabezpieczenia emisji pieniądza, moc zwalniania z zobowiązań, zakres cyrkulacji i wymienialność na pieniądz innych państw.
Pojęcie bimetalizmu (złoto i srebro w obiegu) i monometalizmu (złoto w obiegu). Pochodną tego stało się wybijanie zdawkowych monet podwartościowych- bite z tanich metali, a ich wartość nominalna przekraczała wartość zawartego w nich metalu. Służyły do drobnych transakcji, a powyżej określonej kwoty określonej ustawą nie było obowiązku ich przyjmowania.
Z racji niestabilnych cen srebra (XIX w.) bimetalizm stał się niewygodny, więc upowszechnił się system kruszcowy waluty złotej. Pieniądz miał względnie stałą wartość - umożliwia gromadzenie bogactwa, ułatwia rozliczenia w wymianie wewnętrznej i międzynarodowej. W obiegu pełnowartościowe monety złote i certyfikaty złote - wystawiane przez banki właścicielom przechowywanego w nich złota, w każdej chwili mogły zostać wymienione - stały się chętnie przyjmowanym środkiem płatniczym.
To był początek pieniądza kredytowego. Przyczyniło się do tego także ograniczona produkcja złota oraz rosnąca produkcja towarów. Pojawiają się:
weksle - dokumenty dłużnicze wyrażające bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty wymienionej w niej sumy pieniężnej do rąk określonej osoby, w wyznaczonym terminie i miejscu, potwierdzone podpisem wystawcy. Można go użyć także do relacji należności, aczkolwiek weksle nieznanych wystawców były niechętnie przyjmowane, więc kłopoty i ryzyko związane z realizacją weksli przyjmowały banki odkupując weksle po odpowienio niższej cenie - dyskonto weksli, wypłacając monety kruszcowe
banknoty - podstawą ich emisji prywatne weksle wystaione w obrocie towarowym, które bank zakupił lub zapasy gotówkowe, na podstawie których bank udzielał kredytu. Gwarantem wartości banknotów była ilość złota w bankach
Stopniowo zanikało zainteresowanie wymienianiem banknotów na złoto, więc ich ilośc nie musiała mieć pełnego pokrycia kruszcowego
(…)
… na sztabę o wadze co najmniej 17,7 kg) - wymieniano więc tylko sumy pieniężne - waluta sztabowo-złota. Obok tejże waluty pojawia się waluta dewizowo-złota. Dewizy to dokumenty pozwalające regulować należności zagraniczne, które można od razu realizować (czeki, weksle, przekazy bankowe, polecenia wypłat). Były one tansze niż przekazywanie złota, ponieważ wystarczyło przepisać ich wartość z konta na konto…
… posiadanych depozytów na udzielanie kredytów. Bank musi zachować stopę rezerw obowiązkowych wyznaczoną przez bank centralny - tj. wyrażoną w procentach część ogółu depozytów, które banki handlowe muszą utrzymać w postaci gotówki lub depozytu w banku centralnym - zachowują płynność finansową dla zaspokojenia potrzeb klientów chcących wycofać swoje wkłady. Np. jeśli stopa rezerw wynosi 20%, to z każdych 10000, rezerwę stanowi 2000, a 8000 depozyty na działalność banku. Ilość pieniądza jaką może tworzyć bank zależy od rezerw nadwyżkowych - czyli nadwyżki rezerw ponad rezerwy obowiązkowe. Zależą one od wysokości stóp rezerw obowiązkowych i rezerw całkowitych banku. Obniżenie stopy rezerw obowiązkowych spowoduje zwiększenie rezerw nadwyżkowych i zdolność banku do tworzenia pieniądza. Odwrotnością stopy rezerw jest mnożnik kreacji depozytów wyrażony wzorem Md = 1/r, gdzie r - stopa rezerw obowiązkowych. Np. przy r = 20%, wkład w wysokości 10000, umożliwi kreację depozytów na sumę 50000. w rzeczywistości współczynnik ten jest niższy, ponieważ nie wszystkie rezerwy nadwyżkowe są w stanie czynnym - co może wynikać z niedostatecznego popytu na kredyty, bądź też zapotrzebowania ludności na pieniądz w formie gotówkowej…
… przeciwnym do zmiany wielkości zasobów pieniężnych utrzymywanych przez ludność - jeśli spodziewany wzrost cen - wzmaga się V, jeśli przewidywane obniżki - hamuje. Podobnie zmiana stóp procentowych - wzrost zmniejszy popyt na pieniądz i zwiększy obrót w obiegu.
V Pieniądz bankowy
W dwustopniowym systemie bankowym krążą dwa rodzaje pieniądza - banku centralnego, czyli pieniądz gotówkowy, i kreowany…
… to zobowiązania będące źródłem finansowania aktywów - kapitał i rezerwy z emisji akcji, obligacji i części rozdzielonych zysków, depozyty klientów i inne zobowiązania.
Działalność banków opiera się na różnych transakcjach w celu zdobycia funduszy na działalność kredytową i lokacyjną. Wśród pasywów dominują depozyty, będące podstawą kreacji pieniądza depozytowego i kredytów. Jednak nie można przeznaczyć całości…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)