Osobowość nowoczesna Będąc ‐ jak wszystko w społeczeństwie ‐ wytworem działających ludzi, nowoczesność, gdy staje się dominująca, mocno ukształtowana i zakorzeniona, wywiera na nich zwrotny wpływ. Najmocniejszym przejawem tego wpływu jest kształtowanie osobowości, wytwarzanie się swoistego typu człowieka nowoczesnego. Jeszcze w latach pięćdziesiątych XX wieku Robert Merton zauważył, że struktura biurokratyczna silnie oddziałuje na osobowość urzędników 4 . Na typ idealny „osobowości biurokratycznejʺ składają się takie cechy jak: wyuczona nieudolność czy bezradność (gdy w nowych warunkach stare nawyki okazują się dysfunkcjonalne), przeniesienie celów (gdy traci się z oczu efekt procedur, dbając jedynie o ich literalne stosowanie), nadmierne esprit de corps (gdy obronna solidarność wewnątrzgrupowa prowadzi do odrzucania wszelkiej krytyki i uniemożliwia korektę błędów), dominująca i arogancka postawa wobec petentów, nieracjonalna duma zawodowa, konserwatyzm. W latach sześćdziesiątych ideę „mentalności nowoczesnejʺ wprowadza inny amerykański socjolog Robert Bellah, podkreślając takie jej cechy, jak indywidualizm, dążenie do sukcesu, hedonizm, poczucie odpowiedzialności. Największy rozgłos zyskały jednak systematyczne badania porównawcze mające ujawnić specyfikę osobowości nowoczesnej, jakie podjął w latach siedemdziesiątych amerykański psycholog społeczny Alex Inkeles 5 . Wyszedł on z założenia, że na osobowość ludzi żyjących w społeczeństwie nowoczesnym wpływają w istotny sposób cztery czynniki: urbanizacja, industrializacja, ruchliwość społeczna oraz masowa komunikacja i kultura. W rezultacie badań empirycznych prowadzonych w wielu krajach Inkeles opisał syndrom „osobowości nowoczesnejʺ, model teoretyczny, który z różnym przybliżeniem realizuje się w różnych społeczeństwach nowoczesnych. Obejmuje on dziewięć rysów osobowościowych. Po pierwsze: potrzebę nowych doświadczeń, otwartość na innowacje i zmianę. Jeśli odwołać się do przykładów wskazanych przez Inkelesa, może to oznaczać gotowość zastosowania nowego leku, nowej odmiany nawozów sztucznych, posłanie dziecka na nietypowy kierunek studiów, chęć przejażdżki nowym środkiem transportu, sięgnięcia po nowe źródło informacji, spróbowania nowej potrawy, udziału w nowej formie ceremonii weselnych. Nasuwa się refleksja, czy nie jest to właściwość natury ludzkiej w ogóle, jak twierdził na przykład inny, wcześniejszy psycholog społeczny William Isaac Thomas (partner Floriana Znanieckiego w badaniach nad polskimi emigrantami w Ameryce), i czy ta ciekawość nowości nie jest tajemnicą sukcesów gatunku ludzkiego, np. postępu technicznego. Ale bez wątpienia społeczeństwo nowoczesne daje większe możliwości realizacji tej tendencji i tym samym ją wzmacnia i rozwija, choćby przez ową ogromną liczbę opcji i konieczności wyborów w każdym obszarze życia.
(…)
… podjęcia w pojedynkę lub wspólnie odpowiednich działań. Podmiotowa, aktywna postawa dotyczy wyzwań ze strony świata natury, co wyraża się w idei „podbojuʺ czy opanowywania przyrody, ale także problemów ekonomicznych bądź politycznych, które potrafi rozwiązać właściwa polityka społeczna, socjotechnika czy inżynieria społeczna. Piąty rys osobowości nowoczesnej to antycypowanie przyszłych wydarzeń…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)