1. kilka różnic: 1. Skorupa oceaniczna jest znacznie cieńsza od kontynentalnej. 2. Skorupa oceaniczna zbudowana jest z bazaltów i zgromadzonych na nich osadów, zaś skorupa kontynentalna zbudowana jest z bazaltów, granitów oraz ze zgromadzonych osadów. 3. Skorupa oceaniczna jest gęstsza niż kontynentalna. 4. Skorupa oceaniczna jest młodsza od kontynentalnej.
Skorupa kontynentalna jest gruba, ma zwykle 35-40 km, a pod wysokimi młodymi górami (jak Himalaje, Kaukaz, Alpy) grubość ta wzrasta do 70, a nawet do 90 km, zaś w wyniku rozciągania lub podgrzewania może spadać do 15-25 km. Średnia gęstość skorupy kontynentalnej wynosi 2,8 g/cm 3 . Zbudowana jest zwykle (od góry) z warstwy skał osadowych o grubości kilku, czasem kilkunastu km, podścielonej warstwą granitową (od kilka do 30 km), pod która leży warstwa bazaltowa (od kilku do 40 km). Skorupa kontynentalna jest stara, często ma bardzo złożona budowę geologiczną, zaburzoną w trakcie licznych dawnych faz górotwórczych.
Skorupa oceaniczna jest wielokrotnie cieńsza, może mieć zaledwie 6-12 km. Ma zwykle 3-warstwową budowę, a jej gęstość wzrasta ku dołowi i wynosi od 2,5 do 2,9-3,3 g/cm 3 . Zbudowana jest zwykle ze skał zbliżonych do bazaltów (bazalty, diabazy, gabra), często przykrytych pokrywą skał osadowych różnej grubości (do kilku km). Jest zwykle stosunkowo młoda - nie znamy starszej skorupy oceanicznej niż jurajska (135-200 mln. lat). Współcześnie obserwujemy jej powstawanie na grzbietach śródoceanicznych. Lokalnie występuje skorupa typu przejściowego między kontynentalną a oceaniczną (subkontynentalna, suboceaniczna).
2. Astenosfera - hipotetyczna warstwa płasz cza ziemskiego , położona na głębokości od 100 do 400 km pod powierzchnią Ziemi .
Materiał skalny w warstwie astenosfery jest częściowo stopiony, ma lepkość większą niż lepkość litosfery oraz jest plastyczny.
Według najnowszych badań geofizycznych kontynenty są zakorzenione do głębokości około 400 km, co wyklucza istnienie ciągłej warstwy astenosfery.
Według teorii tektoniki płyt ruchy konwekcyjne astenosfery w astenosferze powodują przemieszczanie płyt tektonicznych i wędrówkę kontynentów . Astenosferę od jądra Ziemi odgradza mezosfera .
3. Ruchy izostatyczne dotyczą pionowego ruchu płyt litosfery lub ich części. Powstają w wyniku zaburzenia równowagi izostatycznej (patrz: izostazja ) spowodowanej przez nacisk bądź odciążenie dużych mas (np. lądolód ). Skorupa dążąc do równowagi, wykonuje pionowe ruchy względem leżących obok siebie mas. Teor ia izostazji została wprowadzona pod koniec XIX wieku przez amerykańskiego geofizyka E.C. Duttona .
Ruchy izostatyczne są powodowane przyczynami zewnętrznymi, które doprowadzają do zaburzenia równowagi izostatycznej, w jakiej znajduje się sztywna litosfera unosząc się na plastycznej astenosferze. Do takich przyczyn możemy zaliczyć rozwój i zanik lądolodów, akumulację osadów w zbiornikach oceanicznych.
(…)
… zróżnicowanie granulometryczne. Ciemne warstewki są zbudowane z materiału drobniejszego, ilastego a warstwy jaśniejsze oprócz materiału ilastego zawierają frakcje pylastą a nawet piaszczystą. W składzie mineralnym przeważają minerały ilaste oraz kwarcu. Powstawanie iłów warwowych związane jest z akumulacją jeziorną w klimacie glacjalnym (limnoglacjalną). Jeziora te tworzyły się zarówno w obrębie lodowca…
… kaptującej. Dzięki temu rzeka kaptująca powiększa swoje dorzecze kosztem części dorzecza drugiej rzeki.
23. Obniżenie rzędnej bazy erozyjnej rzeki powoduje- zwiększenie spadku, a więc i wzrost jej działalności erozyjnej. Podniesienie rzędnej bazy erozyjnej rzeki powoduje- zmniejszenia spadku rzeki i akumulacji osadów.
24. Szybkość przemieszczania się wody w rzece nie jest jednakowa, najszybciej płynie…
… o różnej szerokości, ciągnące się wzdłuż doliny rzecznej na różnych wysokościach. Mogą występować symetrycznie po obu stronach doliny lub tylko po jednej. Często istnieje kilka stopni teras rzecznych. Wyróżniamy kilka rodzajów teras rzecznych różniących się sposobem powstawania i budową:
-Terasy akumulacyjne powstają z osadów rzecznych w wyniku stopniowego obniżania się bazy erozyjnej rzeki. Odmianą terasów akumulacyjnych są terasy włożone, powstające w wyniku kilkakrotnego obniżania i podnoszenia się bazy erozyjnej rzeki. -Terasy erozyjne powstają w wyniku skokowego obniżania się bazy erozyjnej rzeki i są wycięte w skałach budujących stoki doliny rzecznej. -Terasy akumulacyjno-erozyjne występują najczęściej w dolinach rzek górskich, zbudowane są zarówno ze skał podłoża, jak i z osadów rzecznych. -Terasa położona najniżej - terasa zalewowa - jest okresowo zalewana w czasie wysokich stanów wód.
-Terasy nadzalewowe powstały w wyniku zmian bazy erozyjnej rzeki lub zmian ilości wody w rzece. 28. -Jar - dolina jarowa. Dno wąskie, zbocza strome, przeważnie skaliste o dużym nachyleniu (mniejsze jednak niż w przypadku gardzieli). Tempo erozji wgłębnej mniejsze, procesy stokowe (obniżanie zboczy…
… uderzeń ziaren piasku niesionego przez wiatr.
Wiatr podobnie jak woda czy lód, może przenosić okruchy skalne na znaczne odległości. Pył i piasek niesione przez wiatr, szlifują podłoże. Niszczenie powierzchni skalnej poprzez uderzanie w nią ziarnami piasku i okruchami skał nosi nazwę korazji. W wyniku tego zjawiska powstają grzyby skalne. Kiedy zmniejsza się prędkość wiatru, następuje akumulacja niesionego materiału. Wówczas powstają wydmy. W zależności od kształtu dzieli się je na: wydmy paraboliczne oraz barchany.
Szybszemu niszczeniu ulegają zwietrzałe, mniej odporne partie skał, dzięki czemu pierwotne formy rzeźby przybierają często fantazyjne kształty.
Formy korazyjne:
grzyby skalne
graniaki (m. in. w Polsce, np. "Skałki Piekło pod Niekłaniem" w Górach Świętokrzyskich) - odłamki litej skały…
…. Jaskinia Niedźwiedzia) i Gór Świętokrzyskich (np. Jaskinia Raj). W Niecce Nidziańskiej występuje kras gipsowy. Występuje także w ojcowskim Parku Narodowym.
51.
Duże płaskie lub prawie płaskie tereny, z niezbyt głębokimi dolinami rzek, określa się jako tereny równinne. Mają one nieznaczne wysokości względne.
· rzeźba poligeniczna
· rzeźba policykliczna
· rzeźba strukturalna
· rzeźba krawędziowa
· rzeźba…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)