OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ
Okolicznościami wyłączającymi odpowiedzialność karną są te wszystkie okoliczności, które powodują - z różnych przyczyn - że popełniony czyn przestępny nie pociąga za sobą wymierzenia sprawcy kary.
Przyczyny, dla których państwo wstrzymuje się od ukarania sprawcy przestępstwa są zróżnicowane.
W jednych przypadkach powodem jest psychiczny stan sprawcy, nie pozwalający mu pojąć znaczenia popełnianego czynu lub też uzasadnione przekonanie, iż dany postępek jest nieszkodliwy i słuszny. Wówczas popełnione czyny charakteryzują się pełną społeczną szkodliwością, ale ukaranie sprawców byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami sprawiedliwości, ze świadomością prawną społeczeństwa. Sprawcy nie ponoszą bowiem winy za swoje czyny.
W innych przypadkach sprawcy dopuszczają się czynu zabronionego jako przestępstwo i zagrożonego karą, ale okoliczności w jakich czyn zostaje popełniony są szczególne, nietypowe. One to właśnie powodują, że czyn - w innych warunkach społecznie niebezpieczny - przestaje być szkodliwy dla społeczeństwa, a niekiedy staje się wręcz pożądany. Wyłączenie społecznego niebezpieczeństwa czynu pociąga za sobą - w charakterze logicznego następst- wa - zaniechanie przez państwo ukarania jego sprawcy.
Tak więc okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną dzielą się na:
okoliczności wyłączające winę,
okoliczności wyłączające bezprawność czynu.
Do okoliczności wyłączających winę należą:
niepoczytalność,
błąd.
Do okoliczności wyłączających bezprawność czynu należą:
obrona konieczna,
stan wyższej konieczności,
rozkaz przełożonego,
zgoda pokrzywdzonego,
działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego,
ryzyko nowatorstwa.
1. Niepoczytalność
Niepoczytalność jest to określony stan psychiczny człowieka, polegający na tym, że nie rozpoznaje on znaczenia swoich czynów lub nie może kierować swoim postępowaniem.
Przyczyną niepoczytalności może być niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna bądź inne zakłócenia czynności psychicznych, chociażby przejś- ciowe.
Z przytoczonej na wstępie istoty niepoczytalności wynika, że jest to albo choroba intelektu, albo choroba woli. W pierwszym przypadku człowiek nie rozpoznaje znaczenia swoich czynów, nie zdaje sobie sprawy, że są złe, zabronione. U większości ludzi chorych psychicznie lub niedorozwiniętych występuje ta właśnie forma niepoczytalności. W drugim przypadku, ze względu na zniesienie hamulców moralnych, człowiek dysponujący pełną świadomością nie może kierować swoim postępowaniem, nie może się oprzeć
(…)
… do rozpoznawania znaczenia czynów i kierowania postępowaniem nie jest całkowicie wyłączona, lecz tylko w znacznym stopniu ograniczona. Ograniczenie poczytalności nie wyłącza odpowiedzialności karnej człowieka, który w takim stanie dopuścił się przestępstwa, jednak sąd, biorąc je pod uwagę, może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Z punktu widzenia karalności czynu nie jest istotne, czy sprawca…
… nadmiernie gwałtownych, jeśli wystarczyłby środek łagodniejszy. Zastosowanie metody zbyt gwałtownej, zbędnej w danej sytuacji, nosi nazwę przekroczenia granic obrony koniecznej. Sprawca odpowiada wówczas za swój czyn, ale sąd biorąc pod uwagę, że jego intencje były właściwe, może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet go od kary uwolnić.
4. Stan wyższej konieczności
Ze stanem wyższej konieczności…
… ofiary wypadku ulicznego do szpitala), zachowaniem się człowieka (napadnięty zasłania się przed ciosem noża ciałem drugiego człowieka).
W razie przekroczenia granic wyższej konieczności sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Nie może się powoływać na stan wyższej konieczności sprawca, który poświęcił takie dobro, nad którym miał obowiązek czuwać…
…. Ma tu zastosowanie stara łacińska maksyma ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi), zgodnie z którą przepisy obowiązują niezależnie od tego, czy są sprawcy znane.
3. Obrona konieczna
Obroną konieczną nazywamy takie działanie człowieka, które zmierza do odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki.
Człowiek działający w obronie koniecznej…
…, na których ciąży obowiązek wychowawczy (rodzice, opiekunowie) nie popełniają przestępstwa, gdy w ramach tego obowiązku wymierzają karę cielesną dziecku. Nie odnosi się to natomiast do cudzych dzieci, w stosunku do których ten obowiązek nie istnieje. Uderzenie lub obrażenie cudzego dziecka jest przestępstwem.
8. Ryzyko nowatorstwa
Wszelki postęp, zwłaszcza w dziedzinie techniki, związany jest z po- dejmowaniem…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)