Geneza „Nad Niemnem” Powieść Elizy Orzeszkowej: „Nad Niemnem” uważana jest za najwybitniejsze dzieło pisarki, w pełni oddające jej ideowe i artystyczne przesłanki. Utwór powstał w okresie, kiedy Orzeszkowa cieszyła się rosnącym uznaniem czytelników, a w swym dorobku literackim i publicystycznym miała między innymi: „Meira Ezofowicza”, „Niziny”, „Widma” i „Dziurdziów” - dzieła, w których poruszyła tak ważne dla narodu polskiego kwestie, jak: zagrożenia młodzieży oraz położenie Polaków w nieustannie zmieniającej się i wrogiej ich interesom rzeczywistości. Na bazie dotychczasowych doświadczeń twórczych i osobistych przeżyć pisarki zrodziło się „Nad Niemnem” - powieść realistyczna , na którą w roku 1884 złożył zamówienie Marian Gawalewicz, redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego”. Dzieło miało przede wszystkim poruszać problematykę konfliktu między przedstawicielami różnych pokoleń oraz relacji między ziemiaństwem a szlachtą zagrodową
W roku 1885 Eliza Orzeszkowa zasiadła do pisania nowej powieści, którą początkowo zatytułowała: „Mezalians” . Z czasem jednak wzbogaciła fabułę utworu, wprowadzając wątek narodowy i nadając mu formę zbliżoną do epopei . W jednym z listów tak wspominała pracę nad książką: „Nad Niemnem” pisze się powoli. Zaczęłam dopiero tom drugi. Powieść jest trudną, trzeba pilnie trzymać się natury, aby nie popaść w sielankę i osiągnąć cel, którym jest scharakteryzowanie szlachty zagrodowej i głównych tutejszych obywatelskich typów. […] Głównym źródłem jej wątku jest powstanie 1863 roku. Obchodzenie cenzury także pisanie utrudnia, ale bez zaczerpnięcia z góry nic zupełnie jasnym być nie może. Przy tym w 1863 roku na Litwie szlachta zagrodowa odegrała rolę niezmiernie czynną, obywatelstwo żyło z nią wtedy po bratersku i zaprowadziło ją, gdzie chciało - potem puściło ją na pastwę ciemnoty i powolnego dziczenia. Znaczący wpływ na zmianę formuły dzieła miała trudna wówczas sytuacja Polaków, żyjących pod zaborami oraz pobyt pisarki w Miniewiczach i jej znajomość z Janem Kamieńskim, który po latach zesłania za udział w powstaniu styczniowym wrócił do swego majątku. W czasie wycieczek po nadniemieńskiej okolicy Orzeszkowa poznała mieszkańców pobliskiego zaścianka Bohatyrowiczów i zebrała materiał folklorystyczny do powieści.
Ostatecznie „Nad Niemnem” zyskało charakter dzieła, w którym autorka powróciła do tragicznych wydarzeń w dziejach narodu polskiego, jakimi były walki powstańcze w 1863 roku i opisała ich wpływ na życie rodaków. Nawiązała do niezwykle ważnej kwestii wierności ziemi ojczystej i pamięci o walce o wolność oraz o tych, którzy w jej imię polegli na polu bitwy. Poruszyła również problematykę życia młodego pokolenia po klęsce powstania i jej wpływ na świadomość tych, którzy co prawda nie walczyli o niepodległość ojczyzny, lecz ponosili konsekwencje represji zaborcy.
(…)
… działalności pozytywistów. W 1887 roku „Nad Niemnem” drukowane było w odcinkach na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” i natychmiast zyskało uznanie czytelników i krytyki literackiej. Wydanie książkowe ukazało się rok później, dzięki staraniom autorki, która chciała swoją powieścią upamiętnić dwudziestą piątą rocznicę wybuchu powstania styczniowego. W ciągu dwóch następnych lat doczekało się trzech wydań…
… i zachowuje obiektywizm wobec świata przedstawionego; 7. liczne opisy przyrody, miejsc i precyzyjna charakterystyka postaci zatrzymują przebieg akcji i służą przybliżeniu świata przedstawionego; 8. świat przedstawiony powieści jest ukazany bardzo dokładnie, a jego opis jest realistyczny i bogaty w szczegóły; 9. język dzieła jest wzniosły i patetyczny; 10. fabuła powieści jest wielowątkowa. Obraz powstania…
… środkami kompozycyjnymi powieści są narrator i narracja. Narrator jest wszechwiedzący i wszechobecny, doskonale zna świat przedstawiony, lecz jego rola sprowadza się do dyskretnej i subiektywnej relacji z przedstawianych zdarzeń na tyle, na ile pozwala mu obrany punkt widzenia. Częste są zmiany jego pola widzenia - od planu szerokiego, przybliżającego panoramę nadniemeńskiej okolicy, poprzez opis ludzi…
… znaczeniowym powieści i zajmują w niej wiele miejsca. Eliza Orzeszkowa za ich pośrednictwem stworzyła niezwykle dokładną i malarską konstrukcję świata przedstawionego, podkreśliła jego piękno i silny związek człowieka z naturą. Akcja powieści rozpoczyna się od opisu nadniemeńskiego krajobrazu - rozległej, otwartej przestrzeni łąk i pól, przepełnionej zapachem kwiatów, śpiewem ptaków i brzęczeniem owadów…
… w kategoriach etycznych jako najwyższe dobro i nadrzędny cel moralnego postępowania każdego człowieka. Taką wartością w powieści Elizy Orzeszkowej jest praca, ukierunkowana na wspólne i wzajemne dobro, będąca jednocześnie miernikiem wartości bohaterów. W „Nad Niemnem” liczne są sceny, przedstawiające pracujących ludzi. Wiele jest również opisów prac i zajęć, związanych z egzystencją na wsi, uprawą roli…
… treści i faktów niezwykle ważnych dla wymowy ideowej dzieła. Orzeszkowa posłużyła się symbolami, które wyrażały i jednocześnie kryły treści narodowe i patriotyczne, zrozumiałe dla polskiego czytelnika. W powieści można doszukać się licznych niedomówień, przemilczeń, aluzji, elips oraz peryfraz. Wykorzystała również ocenzurowane teksty popularnych w okresie powstania styczniowego pieśni. Głównymi…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)