Motywy biblijne i mitologiczne w „Trenach” Jana Kochanowskiego Motywy biblijne:
Czyś ty nad wszystki nieba wysoko wniesiona
I tam w liczbę aniołków małych policzona?
Czyliś do raju wzięta?
(tren X) nad wszystki nieba - czyli do najwyższego nieba: Kochanowski odwołuje się tu do ówczesnych wyobrażeń, zgodnie z którymi kosmos składa się z dziesięciu nieb (sfer niebieskich), nad którymi znajduje się mieszkanie Boga, aniołów i wybranych.
raj - Według Biblii Raj był ogrodem, który Bóg wydzielił na Ziemi ze względu na jego wspaniałe warunki. Choć idealny i ukształtowany ręką Boską, istniał więc w rzeczywistym świecie. "I zasadził Bóg ogród w Edenie na wschodzie" (Rdz 2,8). Ogród został następnie zamknięty i wyizolowany od reszty ziem. Dzięki temu, że sam Bóg zwykł w nim przebywać, zyskał rangę sacrum . Eden był miejscem najwyżej stojącym w hierarchii miejsc świętych, jednak nie świątynią (jak sugeruje Kobielus, można go jedynie uznać za prototyp świątyni). Następnie Bóg stworzył człowieka: "I wziął Jahwe Bóg człowieka i umieścił go w ogrodzie w Edenie, aby go uprawiał i strzegł" (Rdz 2,13).
Czyli sie w czyścu czyścisz, jesli z strony ciała Jakakolwiek zmazeczka na tobie została?
(tren X)
w czyścu - słowa te odnoszą się prawdopodobnie do czyśćca z religii chrześcijańskiej, jednak niektórzy uczeni widzą tu aluzję do pogańskiego "czyśćca" opisanego w Eneidzie Wergiliusza.
Motywy mitologiczne:
Takie fraszki mnie zbierać pożyteczniej było,
Niżli, w co mię nieszczeście moje dziś wprawiło,
Płakać nad głuchym grobem mej wdzięcznej dziewczyny
I skarżyć sie na srogość ciężkiej Prozerpiny.
(tren II)
Prozerpina - rzymski odpowiednik Persefony, władczyni śmierci, żona Plutona (Hadesa), boga podziemia, była często w poezji antycznej i renesansowej uosobieniem śmierci.
Tak w nas albo dobrą myśl, albo złą sprawuje.
O prawo krzywdy pełne! O znikomych cieni
Sroga, nieubłagana, nieużyta ksieni!
(tren II)
znikomych cieni - znikome cienie - cienie znikające, nieuchwytne; dusze zmarłych smujące się w podziemiach opisywanych w legendach mitologicznych.
Nie dziwuję Nijobie, że na martwe ciała
Swoich namilszych dziatek patrząc, skamięniała.
(tren IV)
Nijobie - forma wyrazu Niobe przekształconego tak dla rytmu; Niobe - według mitologii greckiej Niobe, córka Tantala i żona króla tebańskiego Amfiona miała czternaścioro dzieci i wyśmiewała się z Latony, która miała tylko dwoje - Apolla i Dianę. Latona nakazała swym dzieciom pomścić tę zniewagę i zamordować synów i córki Niobe. Niepocieszona Niobe zapłakała się na śmierć i została zamieniona w kamień, z którego płynęła woda przypominająca jej łzy;
(…)
… podmiotu lirycznego został rozwiązany w tym trenie na cudzą odpowiedzialność - podmiot liryczny dystansuje się od wypowiedzi matki, przyjmuje ją do wiadomości, ale niekoniecznie uznaje jej racje. Nie poszukuje na gwałt schematu, by nim zastąpić schematy poprzednio odrzucone. Dzieje się tak z powodu koniczności zamknięcia przez Kochanowskiego cyklu Trenów, czyli rozwiązania spraw w nich postawionych, spraw…
… jakiś przewoźnik wozi blade cienie
I w lasy niewesołe cyprysowe żenie.
(tren XIV)
Srogi jakiś przewoźnik - Charon
cyprysowe - cyprys - drzewo żałobne, poświęcone przez Rzymian Plutonowi, ponieważ raz ścięte nie odrasta; uważa się, że było kiedyś używane do wyrobu trumien; Grecy i Rzymianie kładli do trumien gałązki cyprysu; jest to drzewo cmentarne; żenie - gna, pędzi.
A ty mię nie zostawaj, wdzięczna lutni…
… się o przeżycia, stał się pełniejszym, dojrzalszym humanistą. Optymizm zaś polegał na rozumnym dostosowaniu się do sytuacji: radowania szczęściem i rozpaczania w smutku, ugodzony najcięższym ciosem powinien zachowywać się rozsądnie i godnie. Tragizm i pesymizm chwili obecnej nie wykluczają nadziei na lepszą przyszłość, co potwierdzają analogie losów człowieka z przemianami w świecie przyrody. Tren XIX zawiera…
… jest stwierdzenie wspólnoty doli człowieczej. Taki typ argumentacji odpowiada zawartości „Rozmów tuskulańskich” Cycerona. Wg. Cycerona czas i rozumowanie wyzwalają od cierpienia, tak tez stwierdza Kochanowski. Tren ten przywraca znaczenie rozumowi i potwierdza wartość zdobywanej wieloletnim wysiłkiem mądrości. Samoświadomość człowieka myślącego może choć w części zneutralizować cierpienie. Zachwiany…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)