MISTRZOWIE PROZATORSKIEJ AWANGARDY: WITKIEWICZ, SCHULZ, GOMBROWICZ WITKACY: Malarz, dramaturg, prozaik, filozof, teoretyk sztuki. W młodości wiódł bujne życie: wraz z etnologiem Bronisławem Malinowskim popłynął do Australii; wziął udział w l wojnie światowej jako porucznik rosyjskiej armii; na własne oczy obserwował przebieg i konsekwencje rewolucji bolszewickiej, co w znacznym stopniu ukształtowało jego późniejsze katastroficzne poglądy . Po powrocie do Polski w 1918 r. zamieszkał w Zakopanem, współpracując z awangardowymi grupami malarskimi i poetyckimi. W napisanych wówczas rozprawach (Nowe formy w malarstwie, 1919; Szkice estetyczne, 1922; Teatr. Wstęp do teorii Czystej Formy, 1923) zaprezentował swoje koncepcje estetyczne i historiozoficzne. Do 1933 r. napisał przeszło 30 dramatów (m.in. Pragmatyści, Nowe Wyzwolenie, Kurka wodna, W małym dworku, Jan Maciej Karol Wścieklica, Oni, Matka, Szewcy), których nieliczne realizacje teatralne budziły pro testy aktorów i oburzenie krytyków, oraz trzy powieści: Pożegnanie jesieni (1927), Nienasycenie (1930), Jedyne wyj ście (1933); w 1972 r. opublikowano w Polsce młodzieńczą powieść Witkacego 622 upadki Bunga czyli demoniczna kobieta. Pisarz popełni) samobójstwo 18 września 1939 r. na wieść o wkroczeniu wojsk radzieckich do wschodniej Polski. Uważany przez współczesnych za ekscentryka i grafomana, Witkacy stworzył oryginalną koncepcję filozoficz no-estetyczną, której centralnym punktem było pojęcie Tajemnicy Istnienia. Istotą Tajemnicy Istnienia jest odczucie jedności w wielości, czyli zagadkowej jedności osobowości człowieka przy wielości składających się na nią elementów oraz ograniczoności jednostki przy nieograniczoności wszechświata. Odczuwanie Tajemnicy Istnienia to przejaw uczuć metafizycznych, odróżniających człowieka od zwierzęcia oraz jednostki wybitne od przeciętnych. Uczucia metafizycz ne rodzą się dzięki filozofii, religii i sztuce, lecz filozofia i religia już się przeżyty; pozostała jedynie sztuka - ale nie każda. a tylko ta, która operuje Czystą Formą. Czysta Forma to taki układ elementów dzieła sztuki, który sprawia wrażenie koniecznego i jedynie trafnego, piękne są zatem nie same elementy dzieła, lecz ich konfiguracja, wzajemny stosunek. W sztuce istotna jest więc nie treść, lecz forma, dlatego dzieło artystyczne winno zrezygnować z ambicji naśladowania rzeczywistości, odrzucić życiowe i psychologiczne prawdopodobieństwo, a działać jedynie poprzez niezwykłą formę. Tylko takie dzieło sztuki potrafi zrodzić i ukoić zarazem uczucia metafizyczne, pozwalając tym samym dotknąć Tajemnicy Istnienia. Przekonania estetyczne Stanisława Ignacego Witkiewicza łączyły się ściśle z jego poglądami filozoficznymi i historiozoficznymi, w których dominowały tendencje katastroficzne ( katastrofizm). Witka y powodził mianowicie, że świat zmierza ku zagładzie, ponieważ kulturotwórcze możliwości współczesnej cywilizacji wyczerpują się. W nowoczesnych społeczeństwach zanikają uczucia metafizyczne, coraz mniej jest bowiem „prawdziwych ludzi" skłonnych dociekać Tajemnicy Istnienia, zresztą przestają oni być potrzebni. Dążeniem mas jest osiągnięcie stanu powszechnej szczęśliwości, który "masy te mogą osiągnąć przez demokratyzację życia oraz udoskonalenie organizacji społecznej, co zwiastuje zgubę kultury i mechanizację społeczeństwa, w którym ludzie-automaty będą jedynie produkować i konsumować dobra. Taki bieg dziejów jest, zdaniem Witkacego, przesądzony, a rewolucje społeczne tylko go przyspi
(…)
… względem teatru absurdu i wystawianych na całym świecie. Z czasem przystąpił do wykładania swych teorii także w powieściach, którym odmawiał jednak miana dzieła sztuki. Witkacy byt także uzdolnionym malarzem, zwłaszcza portrecistą, choć założona przez niego „Firma Portretowa" działała wyłącznie w celach zarobkowych.
SCHULZ (1892, Drohobycz - 1942, tamże). Prozaik, grafik, krytyk literacki. Urodził się w małym miasteczku na Kresach Wschodnich, jako syn kupca; po studiach we Lwowie (architektura) i Wiedniu (malarstwo) powrócił do rodzinnego miasta ucząc rysunku w szkole podstawowej i gimnazjum. Zginął w getcie zastrzelony przez niemieckiego podoficera. Wydał dwa zbiory opowiadań: Sklepy cynamonowe (1933) i Sanatorium Pod Klepsydrą (1936), które przyniosły mu uznanie międzywojennych środowisk twórczych i krytyki literackiej. Od 1934 r. pracował nad wielką powieścią Mesjasz, której dwa fragmenty weszły do Sanatorium Pod Klepsydrą, pozostałe zaginęły w czasie wojny. Pozostawił po sobie ponadto przeszło sto listów, zbiór rysunków i grafik (teka Xięga Bałwochwalcza), kilkadziesiąt recenzji dotyczących twórczości pisarzy polskich i obcych; był tłumaczem Procesu >Franza Karki (wyd. 1936) i autorem postawia…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)