WPLYW IDEI OŚWIECENIA NA PEDAGOGIKĘ POLSKĄ
Kultura i szkolnictwo w czasach saskich.
Sytuacja w państwie: Czasy saskie uchodzą w dziejach Polski za okres największego upadku wszystkich dziedzin życia. Nieustanne wojny, toczące się od drugiej polowy XVII w., najazdy, zniszczenia, pożary, to olbrzymia lista następujących po sobie katastrof, które doprowadzają życie gospodarcze kraju na skraj przepaści, powodują niemal całkowity upadek miast, poważne zmniejszenie liczby mieszkańców Polski i wreszcie olbrzymią, powszechną nędzę warstw niższych. Machina ustroju feudalnego w Polsce nie była już zdolna do normalnego funkcjonowania. Szlachta wyzyskuje chłopów do granic możliwości. Zmniejsza się również ciągle wydajność ziemi uprawianej prymitywnymi narzędziami. Nieliczne rody magnackie, skupiające w swoich rękach olbrzymie bogactwa, decydujące o losie chłopa, mieszczanina, a także bezrolnego lub ubogiego szlachcica, podporządkowały również swoim interesom życie polityczne całego kraju. Pod ich rządami Polska stała się krajem niebezpiecznie zdecentralizowanym, rozbitym jakby na oddzielne organizmy polityczne, pozbawionym ogólnonarodowego rynku oraz centralnego rządu, zdolnego do strzeżenia dobra wszystkich mieszkańców kraju. Sytuacja gospodarcza, społeczna i polityczna zaciążyła również na życiu umysłowym czasów saskich. Powszechne zacofanie i konserwatyzm, niemal powszechna wiara w zabobony i gusła; niechęć do poważniejszego wysiłku myślowego; lęk przed jakimkolwiek postępem i najnowszymi zdobyczami nauki; sarmatyzm - pozorne przywiązanie do tężyzny i tradycji narodowej, przysłaniające w rzeczywistości ogólny rozkład Rzeczypospolitej; fanatyzm i nietolerancja religijna - to zasadnicze rysy tego okresu. „Kultura czasów saskich” dotyczy również okresu przed panowaniem obu Augustów Sasów czyli pierwszej polowy XVII w. za panowania Jana Sobieskiego. Za jego panowania zanik rozsądku społecznego i politycznego, całkowite niemal oderwanie się od postępowej myśli filozoficznej i politycznej świecą już wyraźnie swoje triumfy. W okresie panowania Augusta II ogólny upadek dochodzi do punktu szczytowego. Tragicznym tego przykładem są głośne w ówczesnej Europie krwawe wypadki toruńskie z 1724r. Sprowokowali je uczniowie kolegium jezuickiego w Toruniu swoja agresywna postawą wobec protestanckiego mieszczaństwa w czasie procesji. W odpowiedzi na prowokacje tłum miejski napadł wieczorem na kolegium jezuickie i zdemolował częściowo kilka jego sal. W wyniku tego wydarzenia skazano na śmierć 10 niewinnych mieszczan toruńskich z burmistrzem Rosnerem na czele. Było to tylko formalnym przypieczętowaniem zakulisowych intryg przedstawicieli najbardziej skrajnego fanatyzmu religijnego.
Już pod koniec panowania Augusta II, a jeszcze w większym stopniu w okresie rządów Augusta III zachodzą procesy, które w ostatnich latach pierwszej polowy XVIII w. uformują podwaliny polskiego Oświecenia.
(…)
… kościuszkowskiego. Akademia Rycerska Leszczyńskiego, założona jeszcze w okresie wielkiego upadku kultury w Polsce, odegrała dość dużą rolę w dziedzinie kształtowania się nowych pojęć, otwierała wielu młodym ludziom okno na świat stojącej wówczas u szczytu kultury francuskiej i dała krajowi zastęp wartościowych działaczy postępowych, którzy odegrali ważną role w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Najwybitniejszym z wychowanków lunewilskich był Feliks Oraczewski, jeden z inicjatorów Komisji Edukacji Narodowej, rektor Akademii Krakowskiej.
Korpus Kadetów.
Stanisław August Poniatowski młody król związany z polityka Czartoryskich, dążył od pierwszych chwil panowania do wprowadzenia w życie najważniejszych planów reformy państwa. Cześć z nich udało się przeprowadzić już na sejmie konwokacyjnym 1764…
… założenie przez Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1765 Akademii Szlacheckiej Korpusu Kadetów w Warszawie, zwanej popularnie Szkołą Rycerską. Na jej powstanie złożyło się szereg przyczyn. Pacta Conventa powtarzały że nowo obrany król powinien założyć własnym kosztem szkołę wojskową, w której synowie biednej szlachty mogliby przygotować się do zawodu oficerskiego. Stanisław August zaraz po elekcji…
… do narodowego ducha polskiego ani do polskich potrzeb. Zapewniało wprawdzie rodziców, że mimo obcego pochodzenia nauczycieli (większość była Włochami) będą oni wychowywali młodzież na dobrych Polaków, ale nie dawało rękojmi, że to przyrzeczenie zostanie zrealizowane. I to był, zdaje się, główny powód, że kolegium Warszawskie nie potrafiło, mimo poparcia Stanisława Augusta Poniatowskiego, długo się utrzymać…
…, zagłębiła się ona w nikomu już wówczas niepotrzebnej scholastyce i przetrwała w niej niezłomnie aż do pierwszych lat działalności Komisji Edukacji Narodowej. Jej bram ukutych z fanatyzmu religijnego, scholastyki i zacofania nie przełamały ani odkrycia Kopernika, ani prace Kartezjusza, ani olbrzymie postępy wiedzy przyrodniczej. Filozofia Arystotelesa, katolicyzowana przez Tomasza z Akwinu i zaciemniona…
… samodzielnymi krokami w życiu.
Akademia Rycerska w Luneville działała do śmierci Leszczyńskiego (1776). W ciągu około 30 lat swojego istnienia wychowała 564 kandydatów na oficerów, wśród nich 167 Polaków. Większość z nich pełniła funkcje oficerskie w armii polskiej, nieliczna grupa osiągnęła wyższe stopnie wojskowe, godności senatorskie, część wzięła udział w walkach konfederacji barskiej i powstania…
…. zreformowano wówczas regulamin sejmowy, postanowiono podejmować wszystkie uchwały na sejmikach edukacyjnych większością głosów, ograniczono liberum veto oraz władzę magnatów na stanowiskach ministerialnych, powierzając je ciałom zbiorowym zwanym komisjami. Podjęto też kilka ważnych uchwał zmierzających do przyspieszenia rozwoju miast. W pierwszych latach panowania wzmocnił władzę wykonawczą organizując…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)