Wielki kryzys gospodarczy w Polsce . Okres 26-29 r. jest wzrostowy, koniunktura wzrasta zdecydowanie szybciej w porównaniu z innymi fazami dwudziestolecia. Od 29 r. wszystkie państwa o gospodarce rynkowej doświadczyły kryzysu we wszystkich gałęziach, kryzysu najgłębszego i najdłuższego w dziejach świata. Wśród mechanizmów sprawczych główną rolę miała nadprodukcja; spór między historykami dotyczy kwestii czy i na ile błędy w polityce gospodarczej spowodowały, że załamanie przybrało rozmiary apokaliptyczne: System Rezerwy Federalnej wprowadził już po widocznych objawach kryzysu politykę wspierającą przegrzane kierunki produkcji i spekulację giełdową. Październik 1929 roku przyniósł krach na giełdzie w Nowym Jorku, ale osłabienie koniunktury widoczne były już na początku roku (obniżenie cen i spadek produkcji). W ciągu kilku dni października 1929 r. ceny akcji spadły o połowę, do podobnych rzeczy doszło w innych krajach. Długość kryzysu była różna. Kraje wyżej rozwinięte, wysokouprzemysłowione miały kryzys krótszy, ale bardziej dotkliwy - do 33 r. Kraje rolno-przemysłowe i rolnicze miały kryzys mniej dotkliwy, ale za to dłuższy - do 35 r. Od tej zasady były jednak wyjątki. Jednym z nich jest opóźniona gospodarczo, rolniczo-przemysłowa Polska (ok. 80% ludności wiejskiej, 80% produkcji rolniczej w PNB). Polska miała kryzys dłuższy - do 35 r. , ale jeden z najgłębszych w świecie: kryzys agrarny i przemysłowy. Przemysł II RP zachowywał się tak, jakby był przemysłem USA lub Niemiec. Pokryzysowy wskaźnik produkcji w Polsce jest mniejszy o 40% w stosunku do przedkryzysowego, na świecie średnio o 30%. Główną przyczyną tak silnego kryzysu w Polsce jest bardzo silne powiązanie kapitałowe z krajami drugimi. Do zamachu majowego kapitał zagraniczny obawiał się inwestować w Polsce, po nim sytuację Polski uważano za stabilną (brak często zmieniających się rządów). Przed kryzysem ok. 30-40 % kapitału Polski było w rękach zagranicznych. Stąd bodźce pro i de koniunkturalne na świecie szybko były widoczne w Polsce. Zjawiska składające się na wielki kryzys były odmienne w zależności od gałęzi (przemysł, rolnictwo, finanse, handel zagraniczny). 1. Charakterystycznym zjawiskiem jest spadek produkcji i cen.W Polsce produkcja spadła o ponad 43%. Tak wielki spadek produkcji zrodził inne problemy. Jednym z nich było wielkie bezrobocie. Bezrobocie jest rezultatem redukcji poziomu zatrudnienia i zamykania zakładów. Kolejną cechą charakterystyczną tego kryzysu jest szybki przyrost zrzeszeń monopolistycznych. Ceny wyrobów produkowanych przez zrzeszenia monopolistyczne spadają znacznie wolniej niż w pojedynczych przedsiębiorstwach. Kontrolując całą gałąź monopole mają wpływ na ceny. Poza tym monopolizacja przydaje się w eksporcie. Monopole mogą walczyć o pozostanie na rynkach zewnętrznych. Ze względu na nadprodukcję poszczególne kraje przechodzą do protekcjonizmu. Monopole mogą sobie pozwolić na straty na rynkach zewnętrznych, zachowując tam rynki, bo koszty eksportu pokrywają sprzedażą po wysokich cenach w kraju. W Polsce cukier kontrolowany był przez kartel cukrowy, który na eksport sprzedawał go po cenach dumpingowych (poniżej cen światowych i kosztów produkcji) 17 gr. za kg, a w Polsce kosztował 1,44 zł. za 1 kg.
(…)
…. Na obszarze tym mieszkało 15% ludności Polski. Przestrzeń tę wybrano w celach strategicznych, ale nikt nie brał pod uwagę ataku od południa. W przeszłości był tu Staropolski Okręg Przemysłowy. Obszar miał trochę surowców, dobre zaopatrzenie w żywność oraz dobrą bazę roboczą (przeludnienie agrarne na tych terenach wynosiło 450-700 tys. ludzi. Nie było tam przemysłu. W planach były zarówno inwestycje prywatne…
… i drugiej inflacji (premia eksportowa) oraz ustabilizowania złotego przez rządy sanacyjne i napływ kapitałów po zamachu majowym; 1929-1935 wielki kryzys; 1935-1939 interwencjonizm Kwiatkowskiego. Trzy wielkie problemy II RP nie zostały rozwiązane: przeludnienie agrarne, słabość rynku wewnętrznego (poziom popytu nie uległ zmianom, co stanowiło stałą barierę rozwojową) oraz brak rodzimego kapitału (słaby…
… Sławoja-Składkowskiego z wiceministrem Kwiatkowskim doprowadził nie tylko do kontynuacji dotychczasowych linii interwencjonizmu, lecz także wprowadził nowe. Rozpoczęło się centralne planowanie, inwestycje, doprowadzające do rozszerzenia bezpośredniej kontroli państwa na sfery życia gospodarczego, takie jak przemysł ciężki, ceny przemysłowe i rolnicze, zaopatrzenie surowcowe, reglamentacja dewizowa. Druga…
… interwencjonizmu dla trzech potrzeb: nakręcenia koniunktury, rozbudowy potencjału zbrojeniowego oraz uczynienia z interwencjonizmu koła zamachowego polskiej industrializacji. Te ambitne zamierzenia wymagały zmian w polityce bankowej. Kwiatkowski zastanawiał się, czy dewaluacja nie byłaby korzystna, ale nie był jej chętny . W 1936 roku Kwiatkowski wprowadził reglamentację dewizową: skończył się liberalizm walutowy…
…. Poza tym stosuje wiele mechanizmów mających ograniczyć mechanizm rynkowy. Rzecz zaczęła się od handlu zagranicznego: poprzez wprowadzenie ograniczeń dewizowych państwo przejęło kontrolę nad eksportem i importem. Konsekwencją rozbudowy przemysłu ciężkiego była kontrola nad nim. Poza tym wprowadzono odgórną kontrolę cen: ustanawiano limity cen, a nawet ceny bezpośrednie. Stosowano przymusowe projekty rozjemcze…
… połowa lat 30-tych to specyficzny okres II RP. W 1935 r umarł Piłsudski, co spowodowało walki w obozie sanacji (dekompozycja obozu). Od 1935 roku obowiązuje stricte autorytarna konstytucja, która stwarza większe możliwości interwenistyczne dla rządu. Kwiatkowski i w rządzie Kościakowskiego i w rządzie Sławoja-Składkowskiego, powstałym w 1936 roku, jest wicepremierem i ministrem skarbu. W latach 1926…
… dla zbrojeń w Polsce była dużo mniejsza niż we Włoszech i w Niemczech, a konsumpcję zmniejszano tylko przez pożyczki wewnętrzne, bez zamrażania cen i płac.
Bilans II RP. Koniunktura: załamanie 1918-1919, 1919-1923 wzrost koniunktury (dozbrojenie armii i korzystne mechanizmy inflacyjne od 1921); 1923-1926 kryzys poinflacyjny (hiperinflacja); 1926-1929 faza wzrostowa jako efekt wysokiej koniunktury światowej…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)