kontakt społeczny Dotychczas patrzyliśmy na aktywność ludzką i jej różne formy od strony jednostki. Co prawda, jednostkę postrzegaliśmy w otoczeniu społecznym, wśród innych ludzi, ale ci inni pojawiali się co najwyżej albo jako bierni adresaci czynności społecznych, albo jako „wirtualniʺ, wyobrażeni tylko, potencjalni partnerzy działań społecznych. Czyniąc kolejny krok w naszej analizie, musimy ten obraz poszerzyć. Zauważmy mianowicie, że ci inni, których reakcje antycypujemy, podejmując działanie, sami też, reagując, podejmują działanie wobec nas. I jest to też działanie społeczne, zawierające te wszystkie elementy co poprzednio. A więc reagując, identyfikujemy najpierw, „wskazujemy sobieʺ tego, kto do nas się zwrócił. Nie wybieramy go, bo to on nas wybrał, ale skierowujemy ku niemu swoją uwagę. Staramy się następnie rozszyfrować znaczenie ‐ motywacyjne i kulturowe ‐ jego działania: o co mu chodzi, do czego zmierza, oraz czego możemy oczekiwać po kimś takim, biorąc pod uwagę domniemane reguły kulturowe, które go wiążą. Przypisujemy mu więc pewne intencje i pewne wzorce realizowania tych intencji. Następnie pytamy samych siebie, jak chcemy zareagować i jak powinniśmy zareagować, zgodnie z uznawanymi przez nas zasadami postępowania, a więc definiujemy znaczenie motywacyjne i kulturowe naszej potencjalnej reakcji. I dopiero uwzględniwszy te wszystkie okoliczności, działamy w określony sposób. Nie znaczy to, że każdą reakcję poprzedza taka złożona, mozolna deliberacja. W rzeczywistości może się to dokonywać błyskawicznie, na poziomie zakodowanych, nawykowych repertuarów postępowania w danych sytuacjach, może włączać te utrwalone w podświadomości zapisy doświadczeń wcześniejszych, które nazywamy intuicją, może sprowadzać się do odruchów lub instynktów, może też obejmować szybko przebiegające procesy myślowe. Zobaczmy przykład: siedzę w hotelowej kawiarni. Podchodzi ostro wymalowana i dość ostentacyjnie ubrana kobieta: „Czy mogę się przysiąść?ʺ. Myślę: „kim ona jest?ʺ. Sądząc po wyglądzie, chyba dama lekkich obyczajów. A o co jej chodzi? Chyba szuka klienta, kierując się regułami kulturowymi półświatka. Bo przecież porządna kobieta nie przysiada się normalnie do stolika obcego mężczyzny. Tak więc zdefiniowałem w wyobraźni znaczenia ‐ motywacyjne i kulturowe ‐ przejawiające się w jej działaniu. A teraz kolej na znaczenia mojej możliwej reakcji. Czy mam ochotę na taką znajomość i czy w myśl moich zasad wolno mi ją zawrzeć. Nie bardzo się palę, a poza tym wstyd by mi było, gdyby zobaczył mnie ktoś znajomy. Więc powiadam: „bardzo mi przykro, ale czekam na kogośʺ. I zamykam ten epizod. A teraz inny przykład, gdzie wystąpię w roli przeciwnej: jadę pociągiem i chcę nawiązać znajomość z sąsiadką w przedziale. Liczę, że ona też będzie mieć na to ochotę. Zadaję więc jakieś zdawkowe pytanie o godzinę i możliwe spóźnienie pociągu. Przeliczyłem się. Ona patrzy na zegarek, rzuca bardzo oficjalnie, że jest piąta szesnaście i pogrąża się demonstracyjnie w lekturze „Twojego Styluʺ. Milczę jak zmyty, rezygnuję i zamykam ten epizod, sam wyciągając „Politykęʺ.
(…)
…. On odpowiada: „piętnaście po trzeciejʺ i idziemy każdy swoją drogą. „Poproszę biletʺ, mówi konduktor w pociągu. „Proszę bardzoʺ, odpowiada pasażer i na tym się kończy (o ile bilet jest w porządku). Zderzam się z kimś w przejściu, mówię „przepraszamʺ, słyszę „drobiazgʺ, i tyle. „Niech Pani siądzieʺ, mówię do staruszki w tramwaju. Ona siada. Taka wymiana nie musi więc być werbalna. Obywa się w ogóle bez dialogu, gdy uśmiecham się do ładnej dziewczyny w dyskotece, ona uśmiecha się i idzie tańczyć ze swoim chłopcem. A jeszcze subtelniej, w innej wersji wcześniej opisanego epizodu ‐rzucam okiem, niby przypadkiem, na sąsiadkę w przedziale kolejowym, na moment spotykam jej spojrzenie, nawiązujemy „kontakt wzrokowyʺ, ale zaraz potem odwracamy głowy i oboje zanurzamy się w lekturze. Tutaj w naszym działaniu znalazła wyraz…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)